Schuilenburg in de Twenstsche Courant Tubantia (TCT) e.a.

Inleiding

Zoals in de Bronvermelding is aangegeven is er gebruik gemaakt van diverse krantenartikelen. In de tijd van het schrijven van mijn www.schuilenburgboek.nl waren er alleen papieren kranten en/of kopieën daarvan. In de moderne tijd is er veel digitaal beschikbaar via www.delpher.nl, ook hele oude kranten uit het begin van de vorige eeuw.

In dit hoofdstuk zijn de zoekresultaten naar “Schuilenburg” en “Hellendoorn” uit alle beschikbare krantenartikelen en oude advertenties op www.delpher.nl opgenomen.

De krantenartikelen die gaan over de planvorming van Schuilenburg die geleid heeft tot wat er nu is, zijn door mijzelf gescand, omdat die (op dit moment) niet digitaal beschikbaar blijken te zijn.

Voor zover niet specifiek benoemd zijn ze uit de Twentsche courant Tubantia.

De oude advertenties (1811 – 1929) bevatten meestal publicaties van overheden, zoals de gemeente en waterschap, maar ook verkoopadvertenties. Deze laatsten geven veelal informatie over het eigendom dat bij Schuilenburg behoorde.

In deze (blauwe tekst) staan her en der verduidelijkende opmerkingen en aanvullingen om het leesbaarder en/of herkenbaarder te maken.

Artikelen

Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant > Donderdag 4 september 1913

Gemeenteraadsvergaderingen

* HELLENDOORN, 2 Sept. In de heden gehouden vergadering van den raad

…………………

In een schrijven van den rijkswaterstaat wordt medegedeeld, dat plannen bestaan tot het aanbrengen van een stuw in de rivier de Regge, ten einde te voorkomen de water-armoede van de aangelegen landerijen, maar met het oog op de scheepvaart, die, wanneer een stuw wordt aangebracht, heeft afgedaan, wordt nu gevraagd of Hellendoorn veel waarde hecht aan een schutsluis (boven de Schuilenburgerbrug) en zoo ja, welke bijdrage in de kosten van zoo'n sluis de gemeente bereid is te geven. Omdat nog over geen gegevens kan worden beschikt, wordt het schrijven weer gesteld in handen van B. en W., om onderzoek en advies.

Zaterdag 1 maart 1919 > De bouw van een stuw bij Schuilenburg

Waterschap „DE REGGE".

25 Febr. In de heden te Almelo gehouden vergadering van het Hoofdbestuur van het waterschap „de Regge"

…………………

Hierna werd behandeld het door de Hoofdopzichter van 't waterschap opgemaakte verbeteringsplan voor de hoofdstroomen van het Waterschap de Regge, waarmede wordt beoogd voorkoming van overstrooming, óók door winter-invloeden. Dit plan is, ten einde alle zekerheid te hebben dat het aan het beoogde doet zal beantwoorden, om advies in handen gesteld van het Ingenieursbureau voorheen J. van Hasselt en de Koning te Nijmegen, hetwelk in haar rapport te kennen geeft, dat de bedoelde verbetering technisch zeer goed mogelijk is.

Het 'Hoofdbestuur, --- zich vereenigende met de adviezen van het Ingenieursbureau en van den Hoofdopziener, en steunende op het verslag der Staatscommissie, ingesteld bij Koninklijk besluit van 3 Maart 1914 nr. 4, om te onderzoeken, welk tracé uit een technisch en economisch oogpunt het meest in aanmerking komt voor een kanaal, tot verbinding van Twente met de scheepvaartwegen in Nederland, dat zich op pag. 61 ad. 30., 71 en 97 in denzelfden geest uitspreekt --- is eenstemmige van oordeel, dat de belangen van scheepvaart en de afwatering in het Reggegebied niet zodanig zijn te combineeren dat de afwatering van de Regge bij eventueele verbetering van het kanaal Almelo -Zwolle afdoende gebaat zal zijn, zoodat het Hoofdbestuur van oordeel is, dat het verbeteringsplan van de Regge onmiddellijk moet worden ter hand genomen.

De uitvoering van de werken moeten worden geregeld als volgt:

4o. Verbeteren van de overige hoofdstroomingen en op bodembreedte en diepte baggeren van de Regge van ’t Exo tot Hankate. Bij deze verbetering zal het water van de Buurserbeek niet meer door en langs Almelo worden geleid naar de Regge, maar den korteren weg volgen langs de langs de Twicklervaart.

Het maken van stuwen in de Regge bij 't Exo, Schuilenburg en Archem, met inbegrip van de daarbij te bouwen wachterswoningen, wordt wenschelijk geacht, terwijl, indien zulks later nodig mocht blijken, ook ….. (?) en Giethmen en in het stroomkanaal zullen gebouwd worden.

De kosten worden geraamd in totaal op f 2.780.000.

Dinsdag 19 januari 1926 > Hoge waterstand en ijs

Tusschen Vrijdag en Zaterdag is het water in de Regge nabij Hellendoorn tot een ongewone hoogte gekomen. Zaterdagavond werd do toestand in de omgeving van Schuilenburg zoo ernstig, dat de Burgemeester maatregelen heeft genomen. De toestand van enkele boerderijen is van dien aard, dat men 's nachts met takkebosschen een noodweg heeft gelegd, naar Nijentap en bij Rutgers alles afgedamd. De peilschaal wees Zaterdagvoormiddag 7,69 boven A.P.

Beneden de Schuilenburgerbrug heeft het ijs zicht vastgezet als ééne massa sneeuw, zich uitstrekkend zoo ver men zien kan. Het is te hopen dat het water niet meer wast.

Er zijn manschappen van de Genie gevraagd om het ijs te laten springen.

Zaterdag 13 september 1926 > Pruis op Schuilenburg

Uit het Verleden.

De Saksische boerderij staat sinds 1972 op de Monumentenlijst. De luiken van de boerderij zijn van oorsprong rood-wit geschilderd, de kleur van het vroegere landgoed Schuilenburg. In 1997 moet Hendriks Boers een eindverantwoording afleggen aan de Monumentenzorg en moeten ook de luiken weer in ere zijn hersteld. FOTO: VINCENT WILKE

CLXXI.

OLDENZAAL

't Was op 18 September 1584, dat deze bede naar Deventer gezonden werd. Drie dagen later, den 21sten, werd een nieuw verzoek tot Deventer gericht, nu met twee hazen, als geschenk er bij, 't eenigste wildbraad, schreef men, dat men had kunnen bemachtigen. De Staten van Overijssel, die niet bij machte waren om de door de Generale Staten bevolen verwoesting van het gewest tegen te gaan, zochten naar een middel om hun land te redden. Zij meende dat hierin te vinden, dat zij den Graaf van Meurs tot stadhouder aanstelden. Hun gedachtengang daarbij laat zich wel gissen: als hij, die belast was, het platteland van Overijssel te verderven, stadhouder was geworden, zou het zijn plicht worden, dit zooveel mogelijk te behouden. De Graaf van Meurs wilde wel het stadhouderschap aanvaarden en ontving het dan ook van Ridderschap en Steden in September 1584. Zoodra hij goed en wel tot stadhouder was aangesteld, werd hem ernstig de nood van het Landschap op het hart gedrukt. De Staten van Overijsel bekláagden er zich over, dat de Generale Staten niet alleen het geheele veldleger van ruiters en knechten in Overijsel hadden doen legeren, doch dat zij ook den 30sten Juni, zonder Ridderschap en Steden vooraf te hooren, „die ongottlicke barbarische resolutie" genomen hadden, „datt men die Lantschap van Overijssell mitt plonderen, vangen, spannen ende beroeven van den ondersaten, voorts mit roef en brant solde verwoesten, wie sick (leider Gott) volgentz ten deele geschiet, also dat niet een huisman in den Lande hefft konnen blijven, dan henluyden niet aleene hoere vehe, biesten, end all oer goedt ist benamen, dan oick daer en boven noch gevangen, gespannen ende thot groten rantzoen gedrongen ende een deel daer aver doet gepinigett worden, ende mitzdien der Landtschap alle middelen van contributiën ende onderholt der soldaten benamen ende tho niete gedaen". Zij verzochten derhalve den Stadhouder voor „die arme ingesetenen" op te komen en het land voor roof en brand, door het eigen krijgsvolk te beschermen. „Want" schreven de Staten „hett is genoechsam bevonden, datt die ingesetenen desses Landes voele meer van onss eigen volck geplondert en beroevet syn, dan andere, die onder den vyant voer Oldenzell, Coverden, Lingen end andere vyantliche plaetsen sich erholden, die alle hoer gewasz daeromtrent beholden en genaten hebben. En al die verwoesting baatte immers toch niets om aan de Spanjaarden den toevoer van levensmiddelen af te snijden. Die wisten het noodige wel te krijgen uit het bisdom Munster, van Osnabruck, uit Lingen en andere streken.

Ook wendden Ridderschap en Steden van Overijsel zich opnieuw tot de Generale Staten. En ze slaagden er eindelijk in December 1584 in van deze te verkrijgen, dat bevelen zouden gezonden worden om met de verwoesting van het platteland op te houden en de gevangen boeren terstond te ontslaan, mits Overijsel elke maand f 7100 opbracht.

Toch hielden daarmede de euveldaden van het Staatsche krijgsvolk nog niet op. Nog in Maart 1585 klaagden de Staten bij den stadhouder Van Meurs er over, dat dagelijks door de bezetting van Lochem, van Schuilenburg en andere kasteelen de onderzaten gevangen en beroofd werden. En de Staten dachten er over geweld met geweld te keeren en de roovers aan den lijve te straffen.

't Was ook verschrikkelijk, wat het Platteland van de bandelooze soldaten te lijden had. Men vindt zelfs vermeld, dat ze kinderen met geweld medewoerden om de ouders te dwingen ze voor grof geld los te koopen.

In het kasteel Schuilenburg zat Pruist, de beul van Delden. Dit heerschap werd zoo driest, dat hij in Maart 1585 van de stad Deventer een stuk grof geschut eischte: zoo men 't hem niet gaf, zou hij, waar hij kon, de klokken uit de torens halen! Niet lang daarna echter verjoegen de Spanjaarden hem uit Schuilenburg en Pruist kwam te Zwolle. Daar werd hij gevangen genomen en als een gemeene straatroover onthoofd. Dat was het einde van dezen bandiet.

Wat Twente gedurende dezen rampzaligen tijd heeft te lijden gehad, blijkt uit de volgende opgave van 1585:

„Stedeken Almelo is verbrant".

„Stedeken Delden, dat ook verbrant is".

„Stedeken Goor is verbrant".

„Gerichte van Kedingen, daervan is verwuestet Notter, Peckedam, Iperloe, Elsen, Hereke ende Markelo".

„Stedeken Rijssen is seer gefouleert".

„Gerichte van Haexbergen, daer onder het stedeken mede begrepen, is meestendeel verwuest".

Oldenzaal, Ootmarsum en Enschede waren in handen van de Spanjaarden en in die omgeving waagden de Staatsche troepen zich niet zoo licht. Maar toch ondernamen zij er in Augustus 1589 een strooptocht, waarbij naar de geschiedschrijver Moonen vermeldt, 1000 paarden, 500 hoornbeesten, 1000 schapen en varkens zonder tal werden meegenomen.

Evenwel werd voorshands nog geen poging gedaan om Oldenzaal aan de Spanjaarden te ontnemen. Trouwens hadden dezen sedert 1587 ook Deventer in hun macht, dat door het verraad van den Engelschen bevelhebber Stanley aan hen was overgegaan. Prins Maurits heroverde in 1591 Deventer en verscheen in 1592 voor Ootmarsum, dat slechts een bezetting van 102 man had en zich spoedig overgaf. Hij rukte toen echter niet op tegen Oldenzaal, doch trok naar Koevorden.

Vijf jaren later evenwel kwam ook Oldenzaal aan de beurt, gelijk trouwens geheel Twente. Want ook Ootmarsum was niet meer Staatsch bezit, daar het reeds in 1593 door de Spanjaarden heroverd was. De veldtocht door prins Maurits en zijn neef, den Frieschen stadhouder Willem Lodewijk, gezamenlijk ondernomen, begon in Augustus 1597. Eerst trok het Staatsche leger, uit 8000 voetknechts en 1400 ruiters bestaande, naar de stad Rijnberk aan den Rijn, dat na een negendaagsch beleg veroverd werd. Nadat ook Meurs bemachtigd was, werd Groenlo of Grol den 11en September bereikt. Deze sterke plaats werd 27 September bemachtigd, daarna Breedevoort op 9 October en nu rukte het Staatsche leger naar Twente over doorweekte wegen en in regenachtig weder.

Over Stadtlohn, Ahaus en Gronau kwam het op 18 October voor Enschede, dat slechts een bezetting had van 120 man en zich dan ook reeds denzelfden dag overgaf. Den volgenden middag was Prins Maurits al bij 5 Oldenzaal en legerde zich met zijn volk - zooals de geschiedschrijver Duyck zegt -- „achter een berchsken in 't vlacke velt” en wel ten Noord-Noordoosten van de stad, dus daar, waar thans de straatweg naar Ootmarsum de hoogte afdaalt.

Zaterdag 16 februari 1934 > Oude weg niet meer openbaar

Hellendoorn

Raadsvergadering.

Woensdagmorgen vergaderde de raad der gemeente Hellendoorn onder voorzitterschap van den burgemeester graaf van Limburg Stirum.

……………….

Nog wordt besloten om een gedeelte van den vroegeren weg op Schuilenburg te onttrekken aan den Publieken dienst.

Dinsdag 4 maart 1941

HET SLOT SCHIUILENBURG BIJ HELLENDOORN

Bewogen geschiedenis van een hechtbolwerk

Het voormalige kasteel Schuilenburg was gelegen ten Oosten van Hellendoorn. Bij het onderzoek naar het grijs verleden van dit kasteel is men vaak op moeilijkheden gestuit, die hoofdzakelijk zijn oorzaak vonden in het feit, dat er drie kasteelen zijn geweest van dien naam. 1e bij Hellendoorn; 2e bij Terborg; 3e bij Neuenhaus in Gr. Bentheim. De naam komt voor onder verschillende vormen: Sculenberg, Schulenborgh, Schuilenborg, Schuilenburg, terwijl het volk verder spreekt van Schoelenberg en meent, dat het vroeger een klooster is geweest of een kerkelijke stichting.

Het geslacht Schulenborgh dat de havezathe bij Hellendoorn heeft bewoond en ook het huis Schulenburg bij Silvolde in de graafschap Bentheim, was ongetwijfeld hetzelfde.

Van een „Schuilenburg" wordt reeds gewag gemaakt in overoude tijden.

We hooren van een Schulenborg in de 12e eeuw en dan weer in 1381 Zweder v. Schulenborg, „Heer van het kasteel ter Molen" zou helper geweest zijn bij de inneming van het kasteel Eerde v. Evert van Essen. Floris van Wevelinckhoven zag, dat in 1381 het huis Schulenborg verwoest werd.

Wanneer de Schuilenburg weer opgebouwd is, staat nergens beschreven. Zeker is het, dat de Schuilenburg zich als versterkt slot liet gelden in de dagen van Karel van Gelder in 1525, die het van bezetting liet voorzien en or meester bleef tot 20 Sept. 1528, toen hij het aan Karel V overgaf. Vanaf 1581 kwam voor Overijssel een zwaren tijd, n.l. de confiscatie en annexatie der roerende en onroerende goederen, welke, de vijanden des Konings, de aanhangers van den prins van Oranje toebehoorden en in beslag genomen werden. Aan de meijers was „bij brant" verboden om betaling te doen aan den ontvanger. In het kerspel Hellendoorn worden enige meijerluiden „mette gewaltige hand" vervolgd om „deselbe tot schrick van anderen in des provoostes ijzeren te sluyten".

In de omgeving van de Schulenborg zijn meermalen geraamten in den grond gevonden. Misschien vinden wij die verklaring daarvan in hot bericht in 1584 dat „opt Huyg Schuylonborgh allenlück in do behaftinge van den provoost gestorven und bedorven zijn an d' achtundturntich personen, soe mans vrouwen als kinderen'

Een heer van Schuilenburg onthoofd.

In de oorlogsjaren nu 1580 heerschte op Schuilenburg de heer Pruist, bijgenaamd de beul van Delden. Dit heerschap was zoo brutaal en driest, dat in Maart 1585 van de stad Deventer een stuk grof geschut eischte. Als het hem niet gegeven werd, zou hij overal, waar hij maar kon, de klokken uit de torens halen.

Niet lang daarna verjoegen hem de Spanjaarden uit de Schuilenburg en Pruist kwam in Zwolle. Daar werd hij gevangen gezet en tenslotte als een gemeenen straatroover onthoofd. Dat was het einde van dezen oorlogsbandiet, die de streek rondom Hellendoorn langen tijd onveilig maakte.

Tot 1585 bleef de Schuilenburg in het bezit der Staatsche partij. In dat jaar werd het na eenige dagen beleg aan Taxis overgegeven. De Spanjaarden hielden Schulenborg tot 1592 bezet, toen werd het heroverd.

De Schulenborg is een bolwerk geweest

in vrede en oorlogstijd. Het was een van de 20 burchten langs de Regge-linie en waarlijk niet de minste. Sterk geborgen achter het geweld van wallen en dubbele gracht lag het slot daar als een uitdagend dreigement en uittartend gevaar voor de vijanden en als een veilige bescherming voor de bewoners.

Daar hebben geslachten geleefd: de Schuilenburgs, van Boetzelaars, v. Kettelers, van Raesfelt, van Rechterens. De streek heeft in oorlogstijd veel te lijden gehad en dit blijkt uit den omslag over de kerspelen tot onderhoud der garnizoenen in 1585. Colschate plach te geven f 597, is nu verwuestet ergo O; Olst plach te geven f 407, is nu verwuestet, ergo nihil; Raalte, hetzelfde; Hellendoorn plach te geven f 406, dan vermist hetzelfde ten deele verwuestet is, ten deele onder de Schulenborg is gelegen, ergo nihil.

De lange lijst van bewoners van Schuilenburg zullen we voorbij gaan. Een van de eerste bewoners is geweest van der Molen. Den 18den Mei 1339 erkent Johan van der Molen verkocht te hebben aan Johan van Almelo het huis ter Molen of ter Mollen, zooals dit kasteel ook genaamd werd, met recht van zwanen te houden van de Nijeersbrughe tot het Duvelskate, benevens het recht van den wind en den molen, gelegen in het kerspel van Hellendoorn.

Wanneer Schuilenborg is afgebroken is niet bekend. Bij de volkstelling in het jaar 1748 staat; „'t huijs Schuilenburg niemandt". In 1803 was er niets meer te zien dan een boerenhuis op of omtrent de plaats staande. Het kasteel Schuilenburg was al jaren gesloopt. De laatste resten der fundamenten werden omstreeks 1840 gebruikt voor de verharding van den weg Zwolle-Ommen. De watermolen bleef nog jaren bestaan, en in 1847 bestond deze molen nog. Omstreeks 1860 kwam het goed Schuilenburg (het huis was gesloopt) in het bezit der familie Wilton en uit deze hand ging het over in het bezit der familie Vening Meinesz, De tegenwoordige eigenaar is de bekende en beroemde prof. Dr. Vening Meinesz. De buurschap aldaar draagt nog steeds den naam en het is duidelijk merkbaar aan de ligging van het geheel, aan de prachtige laan enz., dat er in vroegere jaren een burcht gestaan heeft.

Woensdag 26 april 1950

Het kasteel Schuilenburg

Niets verraadt de plaats, waar het stond

Als men van 't Hooge Hexel de oude „Heckseler dijck" volgt en de Regge passeert in de buurtschap Hutsen, noord-oostelijk van 't dorp Hellendoorn, bevindt men zich op een plek, waar eens een der oudste en sterkste kastelen van Twente stond: de Schuilenburg. Niets herinnert meer aan de machtige burcht, tenzij enkele overblijfselen van stenen in de bodem. Ook van het kasteel ter Molen, dat vlak bij de Schuilenburg stond aan de oude „Twentse weg" van Zwolle naar Almelo, is geen steen op de andere gebleven.

GUNSTIGE LIGGING.

De ligging van de Schuilenburg op het punt waar de algemene handelsweg Zwolle—Twente de negge kruist, bood grote voordelen. De Regge was een belangrijke scheepvaartweg, welke echter alleen bevaren kon worden bij de gratie van de Heren, die aan de oevers van deze rivier hun kastelen hadden gebouwd, zoals: Oosterhof en Grimberg te Rijssen, Eversberg, Ten Dam en Schuilenburg onder Nijverdal—Hellendoorn, en verder noordwaarts Rhaan, Mennerikshave en Eerde.

De kasteelheren hieven tol van de schippers en dit was een bron van twist tussen hen en de handelssteden aan de IJsel. Tenslotte leidde deze toestand tot de vernietiging van de Schuilenburg, die het blijkbaar de handel het lastigste maakte: in 1381 werd het „roofslot" door de landheer bisschop Floris van Wervelinkhoven, met behulp van de steden Deventer, Zwolle en Kampen met de grond gelijk gemaakt.

Later is het kasteel weer opgebouwd. De geschiedenis vermeldt n.l., dat hertog Karel van Gelder in 1523 bezetting legde in de Schuilenburg. Wanneer dit nieuwe kasteel verdween, is niet bekend De ligging aan de z.g. Twentse Weg bood ook het voordeel, dat tol geheven kon worden van handelaren, die van deze weg gebruik maakten. Tenslotte vormden de rivier met haar armen — o.m. de Molenbeek — en de moerassige omgeving een beschutting tegen vijandelijke overvallen. De heren van de Schuilenburg hadden dus wel hun kasteel op een bij uitstek gunstige plaats gebouwd

VONDSTEN BIJ DE OPGRAVING

Van de Schuilenburg wordt het eerst melding gemaakt in 1125, tijdens een oorlog tussen keizer. Hendrik V en Lotharius, hertog van Saksen. Omstreeks 1840 zijn de fundamenten van de voormalige burcht bloot gelegd en uitgegraven. Daarbij bleek, dat de sterkte 20 el lang en 17 el breed is geweest. Zij was omgeven door een gracht van 6 el breed. Tussen gracht en kasteel stond een ringmuur ter dikte van een el, die bij 'n belegering als eerste bolwerk diende. Een onderaardse gang leidde tot aan de Regge. Het geheel besloeg een oppervlakte van ruim 1/4 bunder.

Volgens een mededeling van F. Graaf van Bijlandt uit Wierden in de Overijsselsche Almanak van 1842 kwamen bij de opgraving te voorschijn een net bewerkte koperen kraan, een uit steen vervaardigd hoofd van een vrouwenbeeld en een zonnewijzer. Laatst genoemd merkwaardige voorwerp was van een soort zandsteen gemaakt, zoals men in vroeger tijden wel gebruikte om altaren en zerken te vervaardigen.

Vrijdag 29 juni 1951

zondagscourant

Vervolg geschiedenis van Twente

Twente onder de Utrechtse bisschoppen

Van de 10e tot de 12e eeuw

Over de kerkelijke organisatie en het kerkelijk bestuur van het Archidiaconaat Twente hebben we uitvoerig geschreven, toen we de geschiedenis van de kerk in Twente behandelden. Alleen voor zover het nodig is voor het goed begrip van de profane geschiedenis, maken wij er thans melding van.

…………………………………

DE SCHUILENBURG BELEGERD

Salland, voor zover het niet bij Hamaland behoorde, kwam onder Bernulf's opvolger Koenraad aan de Utrechtse Stoel. Tot dusver hadden de keizers de bisschoppen gesteund, maar onder bisschop Gondebald, die in 1122 aan het bewind kwam, was de goede verstandhouding zoek: de Utrechtse kerkvorst geraakte zelfs in oorlog met keizer Hendrik V.

Gondebald verbond zich met Petronella van Holland, de Saksische hertog Lotharius en de bisschop van Munster. Nog voor de verbondenen tijd hadden hun troepen te verenigen, veroverde de keizer Deventer, trok vervolgens naar Twente en belegerde het sterke kasteel Schuilenburg aan de Regge. Inmiddels had Lotharius een aanzienlijke troepenmacht verenigd en rukte daarmee op naar Deventer, waardoor de keizer zich genoodzaakt zag het beleg van de Schuilenburg op te breken.

De bondgenoten waren blijkbaar niet sterk genoeg om de keizerlijken uit Deventer te verdrijven, maar nog voor zijn dood in 1128 kreeg bisschop Gondebald de stad toch terug.

Vrijdag 6 juli 1951

(De relatie tussen Hardenberg en Schuilenburg)

zondagscourant

Geschiedenis van Twente

Strijdrumoer in de 13e eeuw

BLOEDIGE SLAG BIJ ANE.

Naast deze werken des vredes had bisschop Otto voortdurend te doen met oorlogszaken. Hij werd in 1227 gewikkeld in een strijd met opstandige Drentenaren, welke strijd ook voor vele Twentenaren een noodlottig einde zou nemen. Toen burchtgraaf Rudolf van Koevorden opstond tegen zijn leenheer, de bisschop, kozen de Drentenaren zijn partij. Otto riep zijn getrouwen te wapen en vele Twentse, Hollandse en Gelderse edelen trokken met hem te velde.

……………………………………

Op 3 Augustus zet het leger zich, onder bevel van de bisschop-ridder, in beweging en reeds de volgende dag stuit men bij Ane onder Hardenberg, op de vijand.

(deze delen uit het artikel zijn nodig om het volgende deel in zijn verband te kunnen plaatsen)

…………………………………..

TRAGISCH EINDE VAN BURGGRAAF RUDOLF.

Groot was de ontsteltenis te Utrecht, toen daar de nederlaag en de dood van bisschop Otto III bekend werden. De kanunniken kozen Willebrand, bisschop van Paderborn en bloedverwant van de Hollandse en Gelderse graven, tot kerkvorst en diens eerste werk bestond in het treffen van maatregelen om de opstand in Drente te beteugelen.

Daartoe bouwde hij, met steun van Zwolle, dat veel belang had bij de veiligheid in Salland (scheepvaart op de Vecht!), te Hardenberg een sterk kasteel als bolwerk tegen Drentse roofzucht. „Omstreeks de feestdag van de apostelen Simon en Judas (28 October, van het jaar 1227) sloeg men de handen aan het werk, met zoveel ijver en naargeestigheid, dat de Hardenbergse vesting nog vóór Kersttijd voltooid is geworden", meldt een historieschrijver.

Bij de bouw werd allerlei materiaal, zoals poorten en balken, gehaald van het gesloopte kasteel Schuilenburg te Hellendoorn. Een deel van het bouwmateriaal was dus kant en klaar en dit verklaart de snelle voltooiing van de Hardenbergse burcht.

Vrijdag 7 september 1951

zondagscourant

Geschiedenis van Twente

Bisschop Jan van Vernenburg bedwingt de roofridders

Wassende invloed der „grote steden”

Bisschop Jan van Vernenburg stierf in 1371 en werd opgevolgd door Arnold van Hoorn, die echter reeds na 7 jaar verplaatst werd baar Luik. Nu beklom Floris van Wervelikhoven de Stoel van St. Willebrord. Hij was een man van formaat, die geroemd wordt „zowel om zijn karakter, zijn liefde voor de godsdienst, de armen en alle vromen van harte, als om het goed beleid, waarmee hij de Kerkelijke belangen van het Sticht voorstond." Ook maakte hij een einde aan de terreur der roofridders, die een kruis waren voor de koophandel.

Tot de roofridders behoorde o.m. Evert van Essen, heer van Eerde bij Den Ham, die een ware plaag was voor de handelaars der bloeiende IJselsteden. Hij maakte de wegen, welke van Deventer en Zwolle door Salland en Twente naar Duitsland leidden, onveilig, beroofde de kooplieden van geld en goed en sloeg geen acht op de vermaningen van zijn landsheer, de bisschop, die hij in z'n onneembaar geacht kasteel meende straffeloos te kunnen trotseren.

……………………………………

(deze delen uit het artikel zijn nodig om het volgende deel in zijn verband te kunnen plaatsen)

…………………………………

Ook de Schuilenburg verwoest

Na Eerde kregen andere roofburchten 'n beurt. In hetzelfde jaar 1380 gingen de kastelen Azoelen, Lage en Garner in vlammen op. Zweder van Schuilenburg, die vermoedelijk met Evert van Essen had samen gespannen, moest het volgende jaar zijn euveldaden boeten met de verwoesting van zijn burcht aan de Regge bij Hellendoorn. We hebben het kasteel Schuilenburg vroeger reeds ontmoet, toen we het hadden over de oorlog tussen keizer Hendrik V en hertog Lotharius van Saksen in 1125. Het kasteel lag aan de oude Twentse weg (van Zwolle naar Twente), die zich bij Wierden verenigde met de weg van Deventer naar ons gewest. De Twentse weg liep niet over het tegenwoordige Nijverdal, maar langs het dorp Hellendoorn.

Waar de Twentse weg de Regge sneed, stond de Schuilenburg, aan drie zijden door deze rivier en strengen daarvan beschermd en aan de westzijde door een sterk bruggenhoofd. Het eigenlijke slot was 20 el lang, 171/ 2 el breed en had een gracht van 6 el breedte. Binnen de gracht was een ringmuur ter dikte van een el, die ruim 1% el verwijderd was van het gebouw, waardoor een gang rondom het slot ontstond, waar de verdedigers tijdens 'n belegering plaats namen, gedekt tegen de pijlen en spiesen van de belegeraars. Ook moet het kasteel twee ronde torens hebben gehad. Na zijn verwoesting in 1381 is de Schuilenburg weer opgebouwd, in welk jaar is echter niet bekend. In 1523 legde Karel van Gelder bezetting in de burcht. Zij deelde het lot van vele andere kastelen, raakte in verval en werd een ruïne; in 1840 zijn de fundamenten uitgegraven om benut te worden bij de aanleg van de weg Ommen – Zwolle.

Zaterdag 25 augustus 1958 (Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant)

„Eelerberg” en „Schuilenburg” gedeeltelijk aan de Staat

Prachtig recreatieterrein onder Hellendoorn

Dank zij de medewerking van professor dr ir F. A. Vening Meinesz is de staat er in geslaagd, tegen 1/5 deel van de geschatte waarde in het bezit te komen vaneen gedeelte van de landgoederen „Eelerberg” en „Schuilenburg”, groot ongeveer 264 ha en gelegen onder Hellendoorn. Met deze aankoop van bezittingen van de familie Vening Meinesz zijnde staatsdomeinen uitgebreid met een uitgestrekt, aan natuurschoon rijk recreatieterrein.

Het landgoed „Eelerberg” is een van de fraaiste landgoederen van Overijssel. Het door de staat verworven gedeelte ligt grotendeels op de Noordelijke uitlopers van de Hellendoomseberg en dus nabij de bestaande staatsboswachterij „Haarle”, die op de aangrenzende Haarlerberg ligt.

Het gehele bezit is pl.m. honderd jaar geleden ontstaan door bebossing van heidegronden. Uit die tijd dateren nog de oudste grove dennenbossen, welke thans nog op de Westelijke helling van de heuvelrug aanwezig zijn. Deze honderdjarige dennenbossen zijn rijkelijk gemengd met douglas, fijnspar, beuk en tamme kastanje.

Het terrein rondom de eigenlijke „Eelerberg” is sterk geaccidenteerd en biedt op verschillende punten prachtige vergezichten. Het hoogste punt van het nieuwe staatsbezit is bijna 40 meter boven NAP. Hier bevindt zich een houten uitzichttoren ter hoogte van 20 meter. De bossen van de Eelerberg zijn voorts van grote betekenis voor het volkssanatorium in Hellendoorn, dat slechts een kleine oppervlakte bos bezit. De terreinen van het sanatorium grenzen onmiddellijk aan de bossen van de Eelerberg.

Zaterdag 15 November 1958

Door G J. ESHUIS

Huis ter Molen (later Schuilenburg) middeleeuws tolhuis aan de Regge

Slopershamer maakte einde aan eens zo trotse burcht

MAAR WEINIGEN die via de houtrijke buurtschap Marle met zijn sfeervolle rietgedekte hoeven. de moderne verkeersbrug over de Regge de weg naar Hellendoorn passeren, zullen zich kunnen realiseren, dat achter de rustieke bongerd links, waar de weg met een scherpe hoek omheen buigt, eens een machtige roof-burcht was gelegen. Geen wonder, de situatie heelt zich hier in een tijdsverloop van ruim twee eeuwen zeer ingrijpend gewijzigd. Waar weleer zware muren en plompe torens oprezen uit diepe grachten, vinden we nu enkel een vlak stuk groenland, waar slechts een nauwelijks bodem ons deze aan historie zo rijke plek nog poogt aan te wijzen.

Aan weg en water

Van de ongeveer twintig burchten, die eertijds tot de Reggelinie gerekend mochten worde heeft Huis ter Molen (later Schuilenburg) worden, zeker wel het meest geschiedenis gemaakt. Zijn ligging aan de Regge, ter plaatse waar deze een natuurlijke omvloed vormde en met de oude Twentse weg een kruising maakte, was voor een middeleeuws kasteel dan ook bijzonder gunstig. Dat dit helaas ook zijn schaduwzijden had, blijkt wel uit het verloop der geschiedenis van deze burcht. De vermelding in een 12de eeuws kroniek, dat Schuilenburg reeds wordt genoemd in het jaar 1125, kan echter moeilijk betrekking hebben op huis Schuilenburg aan de Regge, aangezien dit oudtijds (naar de hier aanwezige watermolen) „Huis ter Molen" heette. De omstandigheid dat er meer Schuilenburgers hebben bestaan, (o.a. Schuilenburg ten noorden van de Stad Neuenhaus in de Neder-graafschap Bentheim en Schuilenburg aan de Oude IJssel onder Wisch) bij sommige geschiedschrijvers enige verwarring te hebben gesticht. De oudste bekende oorkonde (archief Rechteren), die ons Iets vertelt over het einde van dit Huis ter Molen (later Schuilenburg), is een acte van 18 mei 1339. Hierin erkent Johan van der Molen verkocht te hebben aan Johan van Almelo, het Huis ter Molen met „het recht om zwanen te houden van den Nijverbrugghen tot „Duvelskote" (Duivekate), benevens het recht van de wind en de molen gelegen in de buurtschap van Elen en het kerspel van Hellendoorn.

Verwoest

Toen bisschop Floris van Wevelinckhovcn op aandringen van de drie grote steden: Deventer, Kampen en Zwolle, in 1380 een strafexpeditie uitrustte tegen de roofsloten in Overijssel, was Eerde het eerst aan de beurt, Nog in hetzelfde jaar volgden Azoelen en Gerner bij Dalfsen, Huize het Laar bij Ommen koos nog tijdig „eieren voor zijn geld" en verklaarde zijn burcht tot een open huis voor de bisschop.

Bij een volgende expeditie (in 1381) slaat de bisschop het beleg voor Huis ter Molen. Hoelang de belegering heeft geduurd vinden we niet vermeld. Na de overgave echter wordt ook Huis ter Molen, evenals een jaar daarvoor Eerde, met de grond gelijk gemaakt.

De naam Schuilenburg

Huis ter Molen blijkt na zijn nogal vrij spoedig weer te zijn herbouwd. In een oorkonde van 2 november 1395 komen we voor het eerst de naam Sculenborch tegen in verband met Huis ter Molen. Met deze akte erkent Elyger van Hekeren, dat Zweder van Sculenborch hem heeft vergoed de kosten van gevangenschap en schade, toen hij door Derck van Hameren was gevangen genomen en belooft Zweder als zijn hoofdheer te erkennen van de goederen ter Möllen, den hof te Hulsen en den hof te Kruisebergen. Deze Zweder wordt reeds eerder genoemd in een oorkonde van 18 april 1378 als zijnde gehuwd met Hadewich Vermoedelijk was deze Hadewich een dochter van één der Van Rechterens en heeft ze Huis ter Molen geërfd. Vooreerst blijft echter de naam Ter Möllen of Ter Molen nog de meest gangbare voor dit kasteel. Symon. van Sculenborgh, een zoon van bovengenoemde Zweder, vermeerdert in 1418 zijn bezittingen door aankoop van het Huis Katenhorst, dat schuin tegenover Huis ter Molen aan de andere zijde der Regge lag.

In het jaar 1443 huwt Derick van Schuilenburg (zoon van bovengenoemde Symon) met Henriek van Kuenre. Deze Dirick heeft door verschillende aankopen, w.o. de hof te Marle, de Schuilenburgse bezittingen het meest uitgebreid.

Ook voor de kerk heeft hij veel gedaan. Zijn oudste zoon Symon. die hem zou opvolgen (de andere zoon bleef, kanunnik zijnde, ongehuwd) sterft september 1487 op de terugreis van een pelgrimstocht naar Jeruzalem. Van de beide dochters gaat er één in een klooster, de ander huwt met Sweder van de Boetseler, Ridder. Na de Van Boetselers komt de Schuilenburg in het geslacht der Van Kettelers. Door verkoop gaat het goed in 1644 over aan de familie Van Raesfelt van Twickel. Werd tot hiertoe de naam Ter Molen zo nu en dan nog eens gebruikt, na bovengenoemd jaar komt ze in de oorkonden, niet meer voor. Omstreeks 1689 komt de Schuilenburg door huwelijk in het geslacht Van Rechteren, in welks handen het tot 1854 blijft. Daarna komt het goed nu weer door verkoop, aan de heer Thomas Wilson, die het in 1883 verkoopt aan mr. Sjoerd Anne Vening Meinesz. Thans behoort het grootste deel van de Schuilenburg, onder de huisplaats van het vroegere kasteel, aan mevrouw Cornelia Jacoba Vening Meinesz, wed. van mr. Jan Constant van Marle,

-------------------------------------------

Legende voor plattegrond Schuilenburg (Ter Molen).

1, Voorburcht,

2. grachten,

3. grote verdedigingstoren, welke de Regge beheerste,

4. kleine toren,

5. gevangenis,

6. waterput,

7. onderaardse gang,

8. dam tussen gracht en Regge.

Onderaardse gang

Wanneer het kasteel is afgebroken niet precies bekend, doch zeer waarschijnlijk al voor het einde van de 18e eeuw. In maart 1810 zijn de fundamenten uitgegraven om het hierbij vrij. komende puin te benutten bij de aanleg van de kunstweg Ommen-Zwolle. Men heeft toen van de gelegenheid gebruik gemaakt en het vroegere grondplan van deze oude burcht in kaart gebracht.

Bij deze opgraving kwamen nog een onderaardse gang aan het licht. Naar de volksoverlevering verluidde zou deze gang indertijd onder de Regge door naar het er schuin tegenover liggende huis Catenhorst (dat in het laatste kwart van de 18de eeuw werd afgebroken) hebben gelopen. Het bleek echter, dat deze gang zich vanaf de buiten. gracht, waar deze met een muur opgetrokken was, boogsgewijze tot aan de Regge uitstrekte.

Waarschijnlijk heeft ze vroeger haar uitmonding had achter de stuw (wat vroeger verder stroomopwaarts lag), om bij het op peil houden van de grachten van de hogere waterstand boven deze stuw te kunnen profiteren.

Oorlogsweeën

Als één der sterkste kastelen in Overijssel heeft Schuilenburg en, zijn omwonende bevolking (en deze zeker wel het meest) van diverse oorlogshandelingen dan ook ruimschoots zijn (hun) deel gehad.

Na een betrekkelijk rustige tijd sinds de opbouw van Huis ter Molen na zijn verwoesting in 1381, wordt het in 1525 bezet door de krijgsmacht van hertog Karel van Gelder. In de Spaanse tijd was het beurtelings in handen van de vijand en die der Staatsen. De ellende begon al in 1580 met de confiscatie en annotatie van de roerende en onroerende goederen van aanhangers van de Prins van Oranje, Na enige tijd in het bezit te zijn geweest van de Spanjaarden, bomt het 15 maart 1584 weer in handen van de generaliteit, doch augustus 1585 was Schuilenburg en ook Rhaan en Rechteren (Dalfsen) weer door de Spanjaarden heroverd.

Het was toen voor de omwonende “meyerlieden" een kwade tijd. Waren ze van Staatse zijde door Joachim Pruyst met zijne bende vrijbuiters al danig uitgeplunderd, nu werden ze ook nog gedwongen aan de door stadhouder Verdugo uitgezonden ontvanger de tienden te betalen.

Griezelige vondsten

Wanneer de ontvanger naar Schuilenburg toog, werd zijn aankomst aldaar bij “kerckespraeke" bekend gemaakt. Er kwam echter niemand opdagen als enkel “dieghene soe onder den huize en daeromtrent geseten" (die dicht om de Schuilenburg woonden). Om de schrik er in te krijgen, liet de ontvanger toen door zijn „dieners”, geassisteerd door enige soldaten, enkele boeren opsluiten.

Pas toen er twee van deze „in des provoistes yseren gestorven waren" kon hij wat binnen krijgen.

't Gebeurde ook meermalen, dat de soldaten de “diener” in de steek lieten en zelf op buit uitgingen.

Het werd op deze manier voor de ontvanger op den duur toch te „besweerlyck". In de tijd van acht maanden waren Ina oktober 1585) „op 't huis Schuylenborch alleenlijk in de behartinge van den provoost gestorven en verdorven an 'd acht- und twintich personen, soe mans, vrouwen als kinderen". Om deze „velfeldige en besweerlycke” reden heeft de ontvanger nadien een moeite of kosten meer gedaan de vorderingen binnen te krijgen, lezen we in de annalen uit die tijd. In het licht van deze geschiedenis is het niet verwonderlijk, dat om huis Schuilenburg. meermalen menselijke skeletten in de grond zijn gevonden.

Wolven hadden vrij spel

't Is alleszins begrijpelijk, dat onder de druk van zo'n onzekere tijd het platteland grotendeels was ontvolkt en alzo menige hoeve „woest en ledig" lag.

De wolf, waarop men, als zonde in die tijd nog het enige door mens en vee gevreesde roofdier, al enkele eeuwen jacht maakte, kreeg nu weer een kans zich ongehinderd te kunnen vermenigvuldigen.

Volgens een mededeling in oude markeboeken hadden ze zich bij Lambert Noordinck (in 1618) genesteld (in het schaapschot en dit zodanig beschadigd, dat een geheel nieuw schot gebouwd moest worden. Ook gaat er nog een legende dat de bewoners van een hoeve die geruime tijd verlaten was geweest bij hun terugkeer een nest wolven in de bedstede aantroffen.

Roemloos einde

Na de Spaanse tijd hebben er om huis Schuilenburg geen oorlogshandelingen van betekenis meer plaats gevonden. Wel was het na afloop van deze langdurige krijg toe aan een algehele restauratie.

Helaas hebben de toen uitgevoerde herstelwerkzaamheden het voortbestaan van dit historische kasteel slechts met ruim een eeuw kunnen verlengen. De slopershamer bracht ook voor deze eens zo trotse burcht een roemloos einde.

Geen datum 1958?

Door G.J. ESHUIS

De voormalige schippersherberg „Rutgers an'n Kolk". Ettelijke vaatjes bier en kannen jenever zijn hier de loop der eeuwen ten behoeve van schippers en wegreizigers, uitgetapt. De schoonvader van de tegenwoordige bewoner tevens brugwachter, Achter zware eik rechts was vroeger de haven en aanlegplaats.

Heeft Huis ter Molen (het latere Schuilenburg) een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis, zijn naamgeefster, de watermolen, is de eeuwen door voor de elkaar opvolgende provinciale bestuursorganen het zorgenkind geweest in de waterhuishouding van de Regge.

Middeleeuwse energiebron

Als we de vraag stellen; wat was er eerder, het kasteel of de molen , zouden we misschien zoiets als het “kip en ei”-probleem opwerpen. De watermolen is onbetwist een ouder krachtbron dan zijn collega de windmolen. Ofschoon de Romeinen de watermolen reeds kenden (ze moet omstreeks de eerste eeuw voor Christus ergens in Azië zijn uitgevonden) wisten deze haar schijnbaar toch niet rendabel te maken. Er moesten nog eerst enkele eeuwen voorbij gaan alvorens ze tot een economische krachtbron was ontwikkeld. Volgens zekere historici zou hiervan de eer toekomen aan de Arabieren, die ook de windmolen (eveneens een vinding uit de Aziatische landen) systematisch tot verdere ontwikkeling brachten. Door de kruisvaarders zouden deze vindingen naar Europa zijn overgebracht.

Vooral in het noorden, waar de beken en rivieren vrijwel steeds water hadden, was ze in de middeleeuwen lange tijd de voornaamste energiebron.

Olie- en graanmolen

Wanneer de Schuilenburger molen is gesticht, zal wel niet of althans zeer moeilijk meer zijn vast te stellen. Als „naamgeefster" aan het vroegere „Ter Molen" moet haar stichtingsdatum welhaast met die van het huis parallel lopen, of zelfs nog daarvoor liggen.

De oudst bekende oorkonde, waarin deze molen rechtstreeks wordt genoemd dateert van, 16 maart 1423. Hierbij oorkondt Frederic Bisschop van Utrecht, dat Symon van den Schulenborch zijn vrouw Derie tot douaire vermaakt den ter Molen met den water- en oliemolen, gelegen in het kerspel Hellendoren in de buurtschap Elen".

In het jaar 1442 krijgt Symon van Schuylenborch van de gemene erfgenamen der Dame marcke het eigendomsbewijs van de Molenberg in Elen (met de windmolen). Frederic Bisschop van Utrech „dat Symon van den Schulenborch zijn vrouw Deric tot douaire vermaakt den Hof ter Molen met den water- en oliemolen, gelegen in het kerspel Hellendoren in de buurtschap Elen".

In het jaar 1442 krijgt Symon van Schuylenborch van de gemene erfgenamen der Dammarcke het eigendomsbewijs van de Molenberg in Elen (met de windmolen).

De 21e april 1457 wordt „Derick van den Schulenborch op Spolderberch door David van Boergoengen, bisschop te Utrecht, beleend met het erf ter Mollen, gelegen in het gericht van Helendoern" met de daarbij behorende watermolen benevens het windrecht, Deze windmolen die dus voor de overdracht in 1442 nog in eigendom was van de erfgenamen der Dammarcke (een tweeschichtige marke) zal waarschijnlijk uitsluitend hebben gediend als graanmolen. De watermolen echter was een koren- en oliemolen, zoals blijkt uit een oorkonde van 1548 waarin enkele hoogbejaarde personen verklaren „dat vroeger de afsluitbomen bij het huis ter Möllen, aan weerszijden van de Molenstal, de ene bij de olie-, de andere bij de zaadmolen, des avonds gewoonlijk werden gesloten".

Waarom werden deze bomen des avonds gesloten? Deden ze dienst als tolbomen? Of was het voor de veiligheid van late reizigers? Volgens overlevering zouden hier al ettelijke personen door de duisternis misleid, te water geraakt en verdronken zijn.

Zompen door de Molenstal

We kunnen ons uit bovenstaande nu al enigszins een voorstelling maken hoe de situatie hier ter plaatse er vroeger uitzag. Dit beeld wordt nog een beetje helderder als we het verslag lezen van een ooggetuige uit het jaar 1846 (toen de molen nog bestond) die ons hierover het volgende vertelt:

„Over den linkerarm (van de Regge) of Molenbeek, ligt de vaste Molenbrug met stenen landhoofden en vloer, door eene molenstuw afgesloten. De middenste opening van deze stuw door losse stijlen in drie vakken afgedeeld, die door gewone molenschutten worden gesleten. Bij herstellingen aan de stuw van de Schuilenburg (in de Regge) kunnen de schepen (zompen) met gestreken mast door deze middenste opening varen, waarbij het echter nodig is de beek eerst benedenwaarts af te dammen, daar de vloer der Molenbrug 0.69 el hoger ligt dan die van de stuw in de rivier".

Stuw was zorgenkind

Langer dan vier eeuwen is deze watermolen, of duidelijker gezegd, de voor deze molen onmisbare stuw, voor de elkaar opvolgende provinciale bestuursorganen het zorgenkind geweest in de waterhuishouding van dc Regge. Bracht de bevloeiing van de groenlanden door de Regge gedurende de winter, deze altijd nog enig goeds, door het vruchtbare slip dat ze achterliet. In voorjaar en zomer kon ze de gras- en hooioogst soms geheel doen mislukken, Ofschoon Rijssen, evenals de geërfden uit de Gelderse marke Lochuizen ten opzichte van de Markvelder watermolen, het recht had op 1 april de schutten van de Schuilenburger watermolen weg te laten halen (ze mochten dan pas 14 september weer geplaatst worden) schijnt hier toch zo goed als geen gebruik van te zijn gemaakt. Mogelijk werd ook hier dezelfde regeling getroffen als door de geërfden van Lochuizen met de mulder van de Markvelder molen, aan wie de schutten tegen betaling van een zeker bedrag weer teruggegeven werden, echter onder beding, dat al ware het ook dat een kind uit Lochuizen de boodschap bracht", de mulder onmiddellijk de schutten zou optrekken.

Of het nu met de Schuilenburger mulder „kwaad kerseneten" is geweest, of dat het gezegde van de „grote honden die elkaar niet willen bijten" hier toepasselijk was, willen we hier niet beoordelen, Wel is het een feit dat er bij de mulder van huis Schuilenburg (en als men daar geen gehoor vond, bij hogere instanties) voortdurend klachten binnenkwamen van de bovenstrooms gelegen ingelanden (tot aan Enter toe) over het te hoog of te langdurig opstuwen van het Reggewater.

Schippers contra molenaar

Zeker als een gevolg van deze klachten laat in december 1471 Harmen Kloppman, richter te Hellendoorn op verzoek van Dirick van Schulenborch enige bejaarde personen getuigenis afleggen "Over de watermolen en schutstal op dg Regge of A*). Deze schutstal vroeger een weinig boven het woonhuis ter Nolen lag en door wijlen Symon van de Schuilenborch (1449 U) omtrent een boogschot lager opnieuw was aangelegd, alsmede dat zij van hun ouders gehoord hadden, dat deze schutstal er zolang hun bekend was, altijd was geweest". Of met het verleggen van de schutstal (stuw) ook de molen is verplaatst weten we niet. Wel moet toen beneden het huis een nieuwe zijtak uit de Regge zijn gegraven. Deze latere stuw bevond zich ongeveer ter plaatse van de tegenwoordige brug. Beneden deze stuw was vroeger een brede en diepe kolk, die de schippers als haven en aanlegplaats diende. De klachten over het te hoog opstuwen van het water bleven echter aanhouden. Om deze te ontzenuwen moeten enige timmerlieden op verzoek van Johan van de Boetseler (toen eigenaar van de Schuilenburg) op 20 juni 1546 voor Everwijn Vüneke, richter te Hellendoorn, de verklaring afleggen, dat de nieuwe stuw bij Huis ter Molen één vingerbreed lager is dan de oude. Enige jaren later (22 juni 1550) heeft Johan van de Boetseler een geschil met de burgers van Almelo over het doorvaren door de schutstal bij Ter Möllen. Door enkele arbiters, waaronder de burgemeester van Zwolle, worden bepalingen vastgesteld, opdat het schutten zo weinig mogelijk bezwaar zal opleveren voor het molenbedrijf.

Vermoedelijk liet men nadien de schippers wel eens te lang wachten, want uit een oorkonde van 23 december 1555 beluisteren we de klacht, dat de schippers zich nogal eens eigenmachtigheden veroorloven bij het doorvaren van de schutstal en ook dat de molenaar de schippers vaak pas tegen betaling en drinkgeld doorliet.

Processen aan de lopende band

Ondanks alle toezeggingen, reglementen en bepalingen in de loop der eeuwen gedaan en opgesteld, schijnt er in de toestand weinig verandering te zijn gekomen, zodat de bovenstrooms gelegen ingelanden tegen het opstuwen van het Reggewater ten behoeve van de Schuilenburger molen, voortdurend in de oppositie zijn gebleven.

De 7e juli van het jaar 1621 konden deze opposanten eindelijk eens een succes boeken, want toen werd bij resolutie van de Staten van Overijssel de mulder van Schuilenburg aangezegd, de schutten onmiddellijk op te trekken en het water in zoverre weg te laten lopen, dat de landen daarboven „niet worden geinundeerd ofte verdroncken".

Toch waren hiermee de klachten en processen tegen de mulder van Schuilenburg niet van de baan. Zo lezen we in het markeboek van Enter in het verslag van de op 25 juni 1663 gehouden „holting" o.m. dat „'t Geïntendeerde proces tegen den mulder van Schoulenberch wegens 't opstuwen van 't water zal worden vervolgd".

Ruim twaalf jaar later, op de holting van 19 november 1675, komt o.m. aan de orde het verzoek van procurator Ter Keurst, om betaling in 't proces tegen den mulder op Schuilenburg, „'t Zal in orde komen", staat er lakoniek bij vermeld, Of het proces nu zolang heeft (weten we niet?> deel van de tekst ontbreekt)

Dinsdag 30 augustus 1983

De Schuilenburg was eens Overijssels sterkste burcht

Schuilenburg-bewoner Hendrik Boers bij de plek waar eens Overijssels sterkste burcht stond. In zijn handen heeft hij enkele resten van het bouwwerk.

Langs de Regge, tussen Hellendoorn en Den Ham„ stond eens de sterkste burcht van Overijssel, De Schuilenburg. Nu is de oprijlaan een provinciale weg, de plek waar het slot eens stond, een hooggelegen weiland met wat vruchtbomen en hoge kastanjes en het restant gracht dat bewaard bleef, ligt droog. Meer het Bouwhuis, de mooie in 1727 bij het kasteel gebouwde boerderij is nog in tact. Wanneer De Schuilenburg precies is afgebroken is niet bekend: In 1743 stond ze er nog, in 1840 was het bouwwerk in elk geval verdwenen.

Alleen van de voorburg was toen nog puin over en in maart van dat jaar werd de fundering opgegraven, om als verharding te worden gebruikt in de nieuwe weg van Ommen naar Zwolle. Toen zijn tevens opmetingen verricht en enkele vondsten gedaan. Zo kwamen een uit steen vervaardigd hoofd van een vrouwenbeeld en een zonnewijzer tevoorschijn die in het bezit zijn gekomen van Jan ter Horst uit Rijssen. Een wegenbouwer en steenfabrikant die later met z’n verdiende geld een textielfabriek begon en jute koffiezakken ging vervaardigen. De juteweverijen in Rijssen bestaan nog steeds. De naam Schuilenburg heef in oudheidkundige kringen in het verleden veel verwarring teweeg gebracht. Zo blijkt uit oude stukken dat poorten en balken Van de Schuilenburg in 1227 zijn gebruikt voor de bouw van het bisschoppelijk kasteel in Hardenberg. Maar de Hellendoornse burcht heette oorspronkelijk Ter Molen. Pas na de laatste oorlog maakte de Almelose onderzoeker G. J. Eshuis aan de onzekerheid een einde. Hij vond tussen Almelo en Wierden de plek waar de eerste Schuilenburg heeft gestaan.

Het onderzoek dat in 1840 bij het verwijderen van de fundering werd verricht, bracht aan het licht dat de ringmuur binnen de gracht 60 cm dik moet zijn geweest. Tussen het hoofdgebouw en de muur was een smalle gang. Ingeheide palen wezen op de vroegere aanwezigheid van twee torens De bouwplaats besloeg ruim een kwart hectare. Ook werd. een onderaardse gang ontdekt die op de oever van de Regge uitkwam. Ze is vermoedelijk gebruikt om de grachten van water te voorzien en kon worden afgesloten bij lage waterstanden in de rivier. Het huis Ter Molen wordt in officiële stukken voor het eerst op 18 mei 1339 vermeld, maar heeft zonder twijfel langer bestaan. Als eerste eigenaar Wordt het geslacht Van Almelo genoemd, maar reeds in 1378 komen de Schuilenburgs, afkomstig van het gelijknamige kasteel in Wisch (Gelderse Achterhoek) door huwelijk in bezit van de burcht. In 1381 werd het kasteel Ter Molen verwoest, toen de bewoner in conflict kwam met de bisschop van Utrecht, die twee van zijn dienaren had laten ophangen. Wanneer Huis Ter Molen precies is herbouwd, is niet bekend, maar in elk geval maakte in 1505 het geslacht Schuilenburg als bewoner plaats voor de Van Boetzelaers. Het zou nog tot het begin van de 17e eeuw duren, voor de naam Schuilenburg officieel die van Huis Ter Molen verving.

In de volgende eeuwen volgden bewoners en bezetters elkaar op. Gelderse troepen namen het slot in, tijdens de tachtigjarige oorlog streden Staatsen en Spanjaarden beurtelings met succes om het bezit en na de Van Boetzelaers, kwamen Van Kettelers en vervolgens maakte Van Raesfelt van Twickel er zijn opwachting. Van 1682 tot 1854 bezat het geslacht Van Rechteren de Schuilenburg en in die periode werden de beide bouwhuizen vernieuwd, maar het kasteel afgebroken. In 1732 kon Andries Schoemaeker de machtige burcht nog tekenen, in 1840 was ze verdwenen en is haar laatste puin gebruikt voor wegverharding. Het landgoed kwam in handen van een zekere Thomas Wilson en precies honderd jaar geleden werd mr. Sjoerd Anne Vening Meinesz, tweede kamerlid, burgemeester van Rotterdam en later van Amsterdam, de Die familie bezit het schilderachtige plekje aan de Regge - even voor de brug in de weg Hellendoorn-Den Ham over dit riviertje - nu nog.

De watermolen die eens bij het kasteel stond. langs een aftakking van de Regge - De Molenbeek - is ongeveer tegelijk met de burcht, rond 1800, ten grond gegaan. Die watermolen is nogal eens de inzet geweest van spanningen tussen de Heer van de Schuilenburg en de steden. De molenaar had mogelijkheid het water bovenstrooms op te stuwen via een schutstal om voldoende stroom voor het draaiend houden van het watermolenrad te hebben. Niet alleen veroorzaakte dat wateroverlast, ook werd de scheepvaart er door belemmerd.

Na veel geruzie werd tenslotte van hogerhand bepaald dat de molenaar alleen tussen 17 september en april mocht schutten.

Nu stroomt de Regge daar nog langs een oude boerderij, een historische plek, een mooi stuk natuur met dikke kastanje- en eikebomen en vlak langs de rivier ruisen de populieren. Alleen die bomen hebben het kasteel de Schuilenburg nog gekend.

Dinsdag 6 september 1983

Burcht Schuilenburg al in 1660 verdwenen

In de krant van dinsdag stonden in het verhaal over kasteel Schuilenburg bij Hellendoorn enkele onjuistheden.

De „machtige burcht", die er in 1732 volgens een tekening van Andries Schoemaeker gestaan zou hebben, is een achterhaald verzinsel. Medewerkers van het prentenkabinet van het Rijksarchief in Zwolle hebben vastgesteld dat de tekening niet door Schoemaeker is gemaakt. En ook niet in het genoemde jaar.

Uit diezelfde tijd immers is bewaard gebleven een tekening van hetzelfde Schuilenburg, door Cornel.is Pronk, een van de betrouwbaarste topografische tekenaars van zijn tijd. De tekening van Pronk toont een eenvoudig, twee verdiepingen tellend huis, zonder enige toren of ander vestingwerk. De oude burcht is al omstreeks 1660 verdwenen!

Ook het onderzoek in 1840 (door de graaf Van Bijlandt) is nogal omstreden. In een vorig jaar verschenen boek van A. Ponsteen (uitgegeven door de stichting Oald Heldern, te Hellendoorn) komen deze zaken aan de orde.

Het is jammer dat de auteur van het kranteartikel zich niet gebaseerd op deze, uitstekende studie, maar blijkbaar geput heeft uit gegevens die voormalige eigenaars van het landgoed, ter meerdere eigen glorie, uit hun duim zogen

Met deze brief hoop ik te bereiken, dat A. Ponsteens „De havezathe Schuilenburg en de Reggevallei" de brede belangstelling krijgt waar het mijns inziens recht op heeft. De auteur, die deze week 86 jaar wordt, heeft jarenlang studie gemaakt in archieven (onder meer van het huis Rechteren te Dalfsen) om zoveel mogelijk over Schuilenburg te weten te komen. Jammer als deze informatie onbenut zou blijven.

Zutphen Ite Hamming

Zo tekende Cornelis Pronk in de 18e eeuw de Schuilenburg

3 september 1993

Boerderij Bouwhuis tussen Hellendoorn en Marle aan Sallandroute. Geen museum maar complex met historie

HELLENDOORN, Aan de rechter kant van de weg op de weg van Hellendoorn naar Marle, ter hoogte van een T-splitsing ligt de oude boerderij (18e eeuw) Bouwhuis. Onder 'bouwhuis' werd vroeger een bijgebouw (woningen van het personeel' stallen hebben het boerencomplex en dergelijke) van een adellijk huis verstaan Dit boerderijcomplex, waarvan de daken met riet pannen en laag mos bedekt zijn, behoorde ook dit tot het bezit van het kasteel Schuilenburg en werd als zodanig tot de bouwhuizen gerekend', aldus de informatie op de toeristische beschrijving van de Sallandroute.

Ruim kilometer buiten het dorp Hellendoorn, nog juist voor de weg het riviertje de Regge passeert, duikt onverwachts deze prachtige boerenhoeve met onderschoer op. Het achterhuis naar de weg gekeerd. Enkele simpele bordjes aan de gevels van schuur en achterhuis zoals 'Bouwhuis 1727’ en 'Schuilenburg' maken duidelijk dat het om Een complex met historie gaat. Op mijn speurtocht langs de route naar (bijzondere) gewone mensen vroeg ik mij bij het zien van deze boerderij af of het bewoond is en door wie. Of dat het alleen maar een museum is. Bij het VVV en de afdeling Voorlichting van de gemeente Hellendoorn konden ze me slechtst vertellen dat er een familie woont met de achternaam Hendrik Boers. Een naam als een monument passend een bij een boerderij dat ook als monument geboekstaafd staat.

Gepakte dozen

Hoe het leven op zo’n boerderij is en dat het wel enigszins verschilt van een gewoon boerdenbedrijf willen de bewoners wel vertellen. Met mijn bezoek ben ik nog juist op tijd want er staan al heel wat dozen gepakt. Het echtpaar verhuist binnen een maand naar een huurhuis in Hellendoorn. Hun oudste zoon en jongste dochter hebben het boerencomplex overgenomen. Het achterhuis wordt door de zoon tot woonhuis verbouwd en de dochter gaat in het voorhuis wonen. Veel toeristen zien het gebouw aan voor een museum en staan dan ook op de meer dan twintig meter lange deel, voor deze bewoners er erg in hebben. Deze bewoners, Herman en Marie Hendrik Boers-Grote Schaarsberg ('een kilometer naam') hebben wel wat moeite met deze, (ongenode) gasten. Het verbaast hen dat veel voorbijgangers het huis voor een museum aanzien. “Dat is nooit bij me opgekomen" zegt de vrouw des huizes. Maar ze denkt dat dat wel het gedrag van sommige ‘bezoekers' verklaart. “Laatst kwam iemand binnen met de vraag de koffie klaar was!"

De naam Hendrik Boers is al sinds 1914 verbonden met deze boerderij. „Mijn Vader heeft het in dat jaar gepacht en ik heb het en weer van hem geleden overgenomen. Ruim vijf jaar gelden hebben we de boerderij met een bunder grond van de familie Vening Meinesz gekocht”, vertelt Herman Hendrik Boers.

Monument

De Saksische boerderij staat al achtentwintig jaar op de lijst van Monumentenzorg, juist in de tijd dat het een rijksmonument werd, werden er in het boerenbedrijfsleven, veel vernieuwingen doorgevoerd. Loopstallen en melktanks deden hun intrede. Meegaan met modernisering was voor deze boer niet zo eenvoudig. Een tank plaatsen betekende dat de fokvarkens weg moesten.

Een ander onderkomen voor deze beesten bracht het bedrijf op te hoge kosten. “Volgens de wettelijke voorschriften mochten we de koeien en varkens niet meer onder een kap hebben als daar ook een melktank kwam. En volgens de voorschriften van Monumentenzorg moest alles min of meer in de bestaande schuren ingebouwd worden. Gebouwen erbij zetten mocht nauwelijks. We mochten wel een loopstal bouwen maar die moest helemaal aangepast zijn aan de boerderij, Dat zou allemaal extra werk en extra kosten meebrengen. In de schuur, waar de melktank moest komen, zat nog een zandvloer. Daar moest eerst cement in. Ook weer extra duur.

Toen de eigenaar in 1987 van het bezit af wilde, kocht Hendrik Boers de boerderij met een bunder grond.

Het boeren hield het echtpaar, beiden nu 61 jaar oud, voor gezien. „We hadden hier geen bestaansrecht meer. Je kon niet uitbreiden. Het zijn de consequenties van wonen onder Monumentenzorg. De rest van het land ging over in andere handen.

Met de hand

Hendrik Boers ging in de vut. De bunder grond gebruiken ze nog voor hun hobby: Schapen, ganzen, kippen en pony.

Bijna 62 jaar heeft Hendrik Boers hier gewoond en gewerkt. Na de lagere school kwam hij bij zijn vader op de boerderij. „Het werk was toen zwaar. Alle mest moest je met de hand wegkruien. Ook groeven we zelf turf. Tussen de hooitijd en de roggebouw gingen we naar het Wierdense veen om turf te steken." Op hun (overgebleven) grond staan ook de eeuwen oude eiken bomen, die vroeger de oprijlaan van het kasteel Schuilenburg markeerden. Het kasteel is verdwenen alleen kun je aan de grond nog zien dat daar vroeger een behuizing is geweest. En de gracht er nog. Marie Hendrik Boers: “Die bomen wilden we bij het huis houden. Ze passen helemaal bij de sfeer van het huis. Er zitten nog wel kloostermoppen de grond. Allerlei instanties zijn eens wezen kijken, maar het blijkt te duur om deze stenen op te graven. Vaak lopen hier mensen te zoeken, maar er is nooit veel gevonden. Alleen wat loden kogels en een paar munten."

Authentiek

Marie komt uit Luttenberg, maar heeft vijfendertig jaar met genoegen gewoond in een streek die op een aantal punten wel wat verschilde van haar geboortestreek, zoals geloof en leefwijze. “Ik vond het mooi wonen hier. Het huis vergt wel heel veel onderhoud. Het is ook wel lastig werken, want je moet steeds het hele huis door. Alle kamers liggen achter elkaar. De keuken, de kamer en de slaapkamers. In sommige vertrekken is de authentieke sfeer bewaard. Dat blijft ook zo als de dochter er gaat wonen, “ze heeft er geen behoefte aan alles te moderniseren.”

Vrijdag 8 juni 1994

Toeristisch gebruik resten 'Schuilenburg'

NIJVERDAL - De overblijfselen van het kasteel Schuilenburg worden, als het aan eigenaar Hendriks Boers van de nabijgelegen boerderij ligt, toeristisch meer uitgebuit dan nu het geval is. Hendriks Boers wil met onder andere een expositieruimte en een 'petit-café' de aantrekkelijkheid van een bezoekje aan Schuilenburg vergroten.

Ook nu al kunnen de overblijfselen van het voormalige kasteel Schuilenburg zich regelmatig in de belangstelling verheugen van bijvoorbeeld amateurarcheologen en geschiedkundigen. De nabij het terrein woonachtige Hendriks Boers krijgt regelmatig vragen over het kasteel, waarvan slechts de fundamenten resteren. Vanwege die belangstelling heeft Hendriks Boers het plan opgevat Schuilenburg verder te exploiteren. Onder andere door het inrichten van een expositieruimte. Verder is er het plan om een bescheiden café in te richten. Om de plannen van de plannen af te tasten is er inmiddels een stichting opgericht die de haalbaarheid onderzoekt.

Meedenken

Ook de gemeente heeft zich bereid getoond over de plannen mee te denken. Afhankelijk van de voortgang van het onderzoek wordt bepaald in hoeverre de gemeente meewerkt aan de ontwikkeling van het 'recreatief steunpunt'. Onduidelijk nog is of de medewerking uit financiën bestaat, of slechts uit bestuurlijke ondersteuning.

Duidelijk is nu al dat er geen grootschalige recreatie verwacht mag worden. Het college van burgemeester en wethouders wil alleen activiteiten toestaan die ook iets te maken hebben met de cultuur-historische waarde van het terrein. Een plan voor een midgetgolfbaan is daarom al afgewezen.

Woensdag 7 december 1994

Recreatieplan Schuilenburg: Regge 300 meter verleggen

NIJVERDAL/HELLENDOORN

De rivier de Regge zou er hoogte van Schuilenburg in de gemeente Hellendoorn ongeveer 300 meter verlegd moeten worden. De Regge zou hier weer de oorspronkelijke en natuurlijke bedding moeten krijgen. Dit idee is opgenomen in het recreatieve plan voor het herstel van de historische waarden van het voormalige kasteel Schuilenburg. Over het verleggen van de Regge heeft de gemeente onlangs een verkennend gesprek gehad met het waterschap Regge en Dinkel. “De plannen zijn daar goed ontvangen.” aldus wethouder P.P. Metscher. Hij voegt er overigens aan toe dat over het verleggen van de Regge nog geen enkel besluit is genomen. Voor alle historische en recreatiever plannen verder worden uitgewerkt kunnen worden, zal eerste een bodemonderzoek plaatshebben. Dat onderzoek moet uitwijzen of er ter hoogte van Schuilenburg inderdaad nog resten en/of fundamenten van kasteel in de grond zitten. B en W besloten gisteren voor dat bodemonderzoek 4755 gulden beschikbaar te stellen. Het benodigde bedrag wordt geput uit het subsidiefonds ten behoeve van toerisme. Blijkt uit het onderzoek dat er van het kasteel niets meer terug te vinden is, dan ontvalt wellicht de basis voor het te ontwikkelen recreatieve plan. De plannen zijn bedacht door H. Hendriks Boers aan de Schuilenburgerweg. Het enig zichtbare van het kasteel is het voormalige bouwhuis. Hendriks Boers is van plan om in dat bouwhuis een museumpje in te richten over de historie en de betekenis van het kasteel en omgeving. In het museum zouden restanten, tekeningen, kaarten, attributen en dergelijke tentoongesteld moeten worden. Het waterschap is al enige jaren bezig om de Regge tussen Rijssen en Lemele een meer natuurlijk karakter te geven. Het verleggen van de rivier naar de oude bedding zou passen in de uitvoering van die plannen. “De Regge krijgt op die manier een meer natuurlijke stroom. Om de rivier te kunnen verplaatsen is nog veel overleg nodig”, aldus wethouder Metscher. “Onder meer moet met enkele grondeigenaren gesproken worden over grondruil”. De recreatieve plannen behelzen meer dan alleen de historische waarde van het kasteel Schuilenburg zichtbaar te maken. Ook het recreatieve aspect krijgt flinke aandacht. Zo zou er een toeristische fietsroute langs moeten gaan, komt er een restaurantje en een kinderboerderij.

Datum onbekend: voorjaar 1995-1

Eerste aanzet tot plattelandstoerisme in het Reggegebied

HELLENDOORN - Steeds meer toeristen wetende weg naar het Reggegebied te vinden. Ze komen af op de natuur, de rust en de ruimte. Maar een gedegen recreatief/toeristische visie voor het gebied tussen het Vechtdal (Ommen) en de Sallandse Heuvelrug ontbreekt. Om het 'plattelandtoerisme' in deze omgeving te bevorderen moet en heel wat werk verzet worden. Want er liggen gunstige kansen, met name de dorpen Den Ham en Hellendoorn en de buurtschappen Hulsen, Marle, Lemele en Lemelerveld.

Dat wordt geconstateerd in de nota 'Recreatief-toeristische visie van de gemeenten Den Ham, Hellendoorn en Ommen hebben op gesteld. De notitie is gemaakt op verzoek van de provincie Overijssel en is bedoeld als bijdrage aan een totaalvisie over het Vecht/Regge-gebied.

In de nota wordt voorgesteld een projectgroep in het leven te roepen, waarin afgevaardigden van de betrokken gemeenten, ondernemers, natuurbeheerders, de landbouwsector en de plaatselijke VVV’s zitting kunnen nemen. Ook wordt eraan gedacht om een extern adviesbureau in de arm te nemen.

Het Reggegebied is een belangrijke schakel tussen het druk bezochte Vechtdal en de Sallandse Heuvelrug. Met het stimuleren Hellendoorn wordt herstel van de van plattelandstoerisme kan de leefbaarheid van de kleine kernen, en het buitengebied versterkt worden. Bovendien heeft het een gunstig effect op het behoud van werkgelegenheid in het landelijk gebied. Uitgangspunt is dat ontwikkeling van recreatie niet mag leiden tot een wezenlijke van het Reggegebied. De gemeenten Den Ham, Hellendoorn en Ommen hebben een inventarisatie gemaakt van de bestaande voorzieningen in het Reggegebied. Zij komen tot de conclusie dat er in het Reggegebied veel cultuur/historische gebouwen zijn, die de moeite waard zijn om bekeken te worden. Genoemd worden onder meer de vele waardevolle boerderijen, molens en de resten van kasteel Schuilenburg en havezathe Mennigjeshave.

Ook de vele natuurgebiedjes en het afwisselende landschap zijn een sterk punt. Het Reggegebied leent zich volgens de nota vooral voor natuurgerichte vormen van recreatie zoals wandelen, vissen, fietsen, paardrijden en kanovaren. Ook is de omgeving uitstekend geschikt voor ‘kamperen bij de boer’.

Om het Reggegebied een toeristische impuls te geven is het nodig dat de drie gemeenten nauwkeurig gaan samenwerken. Er is veel werkte verzetten, want het ge bied heeft ook zwakke punten. Zo laat het aanbod van hotelaccommodatie te wensen over. Bovendien is er een groeiende vraag naar luxe zomerhuisjes, maar is het aanbod beperkt.

Verder moeten de gemeenten het gebied meer als eenheid presenteren. Het is nodig om fiets- en wandelpaden en bewegwijzering meer op elkaar af te stemmen. In de nota worden enkele voorzetten gedaan om het toerisme in het Reggegebied te versterken. Voor Hellendoorn wordt herstel van de oorspronkelijke haven genoemd. Ook' zogenoemde 'kuierroutes' en dorpswandelingen in en tussen de kleine kernen kunnen een bijdrage leveren.

Over de nota, een die voorlopig karakter draagt, wordt gesproken in de Hellendoornse commissie economische zaken, die donderdag plaatsheeft. De vergadering begint om vier uur.

Datum onbekend: voorjaar 1995-2

Steun voor plan De Schuilenburg

Recreatie in gebied voormalig kasteel

HELLENDOORN/NIJVERDAL - Het gebied waar in vroeger jaren kasteel De Schuilenburg heeft gestaan - ten noordoosten van Hellendoorn kan een recreatieve bestemming krijgen. Het college van burgemeester en wethouders van Hellendoorn heeft gisteren in principe besloten te willen meewerken aan de plannen daartoe.

Hoe het recreatiegebiedje er gaat uit zien is nog wel onderwerp van studie van bespreking. Globaal zien de plannen er zo uit dat de nog bestaande boerderij Het Bouwhuis van het voormalige kasteel gedeeltelijk wordt in ingericht als expositieruimte, kinderboerderij en een petit-café. Van daaruit kunnen wandelingen gemaakt wordt, door het fraaie en ongeveer een hectare grote gebied waar het kasteel gestaan heeft.

Het 'oud-kasteel' heeft een roemrucht verleden, maar er staat niet meer van overeind, Het enige dat nog rest Zijn stukken fundering in de grond nabij de uit 1725 daterende boerderij Het Bouwhuis. Het kasteel zelf dateerde al uit de 14e eeuw. Omstreeks 1400 kreeg het de naam De Schuilenburg, toen de naamgeving een vervolg was op een adellijk geslacht met die naam dat er ging wonen.

Kasteel De Schuilenburg lag op een strategische plek nabij de kruising van de oude Hessenweg, de handelsweg naar Duitsland, en de Regge, die in vroegere jaren druk bevaren werd. In de loop der eeuwen geraakte kasteel in verval en de 19e eeuw werden de laatste restanten afgebroken. Het enige dat nog rest is de naam van het gebied en de naam van de weg die er langs loopt,

Het idee om gebied een recreatief karakter te geven is afkomstig van H. Hendriks Boers, bewoner van Het Bouwhuis. Hij liet het college weten altijd ontzettend veel vragen te krijgen van geïnteresseerden over de historie van het kasteel en het gebied. Om het geheel behoeve van de recreatie in te kunnen richten, moet het bestemmingsplan gewijzigd worden. Het gebied heeft nu nog een agrarische bestemming. burgemeester en wethouders hebben toegezegd in principe te willen meewerken om die bestemming te veranderen in 'bedrijfsdoeleinden/recreatief steunpunt'. Wel stellen B en W het op prijs dat er een stichting in het leven wordt, die het geheel van de grond tilt.

De suggestie van de initiatiefnemers om er ook een midgetgolfbaan aan te leggen, kan niet op steun van B en W rekenen. „Dat gaat nou net weer wat te ver", zegt wethouder A.B.J. Timmerhuis.

„Een accommodatie als een midgetgolfbaan lijkt ons daar niet aanvaardbaar, gezien de culturele en historische waarde van het gebied. Je zou dan weer veel te veel publiek trekken dat niet voor het voormalige kasteel maar om te midgetgolfen”.

Maandag 29 mei 1995

Initiatiefnemers recreatieproject Schuilenburg willen vooral de middeleeuwse sfeer oproepen.

De droom is dat alle resten blootgelegd worden.

De droom van Hendriks Boers (voorgrond) en Vermaat is alle overgebleven fundamenten van het kasteel Schuilenburg bloot te leggen. FOTO HENKVOORTMAN

HELLENDOORN "De geschiedenis van de Schuilenburg zit vol raadsels en problemen", zo wist een geschiedschrijver jaren gele den al te melden. Ook Harry Hendriks Boers, die in de nabijheid van de overblijfselen van het kasteel opgroeide en onderzoek naar de burcht deed, kan de historie van Schuilenburg nauwelijks samenvatten. Amateurarcheoloog Henk Vermaat evenmin. Vermaat en Hendriks Boers hebben het plan opgevat met een toeristisch project bij de resten van Schuilenburg, de sfeer van de middeleeuwen weer op te roepen.

"De Sculenborg. Bolwerk in vrede en oorlog. Eén van de twintig burchten langs de Regge-linie en waarlijk niet de minste", zo is ooit door een geschiedkundige over Schuilenburg opgetekend. "Daar zijn krijgszuchtige plannen beraamd, uitvallen besproken, krijgs- en plundertochten georganiseerd in dat roofnest." De heren historici zijn het daarover in ieder geval eens. Kasteel Schuilenburg was vooral een roversnest. Het is vanwege de interesse in dat kasteel dat Hendriks Boers en Vermaat elkaar hebben leren kennen. Hendriks Boers groeide op in de boerderij 'het Bouwhuis' aan de Schuilenburgerweg. Zijn vader pachtte het bouwwerkje, een rijksmonument dat enkele jaren geleden werd gerestaureerd, ooit nog van de laatste telg uit het geslacht Vening Meinesz, de laatste eigenaren van de havezathe Schuilenburg.

De boerderij ligt een luttele honderd meter van wat er van het ooit beruchte kasteel resteert: brokken steen in de grond waarin een leek nauwelijks de fundamenten zou herkennen van een ooit imposante burcht. Amateurarcheologen hebben in de voorbije jaren echter meer dan alleen stukken steen naar boven weten halen.

Zo ook Vermaat, die met een metaaldetector hele dagen op het voormalige landgoed sleet. Vandaar ook de kennismaking met Hendriks Boers, die een aardig archiefje met documentatie over het kasteel heeft aangelegd. Vermaat werd geraakt door de verschillende versies die over Schuilenburg in de geschiedenis boeken terug zijn te vinden vanuit beider interesse is een plan ontstaan om meer met het kasteel te doen, dan tot nu toe het geval is geweest.

Hendriks Boers en Vermaat willen Schuilenburg toeristisch gaan exploiteren. "De gedachte er achter is om de sfeer, die vroeger om het gehangen moet hebben, te rug te halen" legt Hendriks Boers uit. Hij denkt bijvoorbeeld aan het plaatsen van grote duiventillen die vroeger bij kastelen stonden. Aan de watermolen die altijd bij Schuilenburg heeft gestaan, even als een herberg en een tolhuis.

De belangrijkste vraag is hoe het een en ander financieel rond te krijgen is. "Daar kan ik nog geen antwoord op geven", zegt Hendriks Boers. "Het is gewoon een kasteel kwestie van beginnen en dan langzaam uitbouwen. Maar niet met het idee van 'maar beginnen en zien waar het schip strand'.

De gemeente Hellendoorn, die bestuurlijke ondersteuning heeft toegezegd, heeft geopperd een stichting in het leven te roepen. Onbekend is wie er allemaal in die stichting zouden moeten participeren. Want er zijn meer 'kapers' op de kust. De Stichting Johanna van Buren heeft bijvoorbeeld in het verleden eens pogingen ondernomen om het gebied Schuilenburg in haar bezit te krijgen. En de Historische Vereniging Nijverdal schijnt nu ook interesse te tonen.

Omvang

Hendriks Boers en Vermaat houden tot nu toe die belangstelling een beetje af. "Onze droom is dat ooit eens alle resten van het kas teel blootgelegd worden", zegt het Vermaat. Dan wordt wellicht ook duidelijk welke omvang het. bouwwerk heeft gehad. Wanneer , tenminste alle fundamenten terug gevonden worden. Want een deel ervan zou gebruikt zijn voor de aanleg van de weg Zwolle-Ommen. Een beginnetje hebben Vermaat en Hendriks Boers al gemaakt. Een stuk van enkele meters fundament is blootgelegd. Dat uiteindelijk alle resten van Schuilenburg opgegraven worden, daar geloven, ze zelf eigenlijk ook niet zo in. Te meer daar dit veel te veel geld zou kosten. "En de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) zou er waarschijnlijk niet zo blij mee zijn. Opgraven kun je maar één keer. En als je het zo laat liggen blijft er niets van over' zegt Vermaat.

"Dat is ook de reden dat we er recreatie bij willen. We willen een recreatieplan opzetten waar het kasteel bij betrokken wordt. We hebben bijvoorbeeld het idee om de omtrekken van Schuilenburg straks met wallen aan te geven. Zodat bezoekers zich in ieder ge val een beeld van de afmetingen kunnen vormen", aldus Hendriks Boers.

Hij vindt dat de op te zetten activiteiten in ieder geval iets met de sfeer van een kasteel van doen moeten hebben. Wel een huifkar tocht bijvoorbeeld, maar geen midgetgolf. Hendriks Boers wil met een expositieruimte een begin maken. In een schuur bij het Bouwhuis.

Daarin zouden de tot nu toe opgraven voorwerpen tentoongesteld kunnen worden: munten, gespen, kanonskogels, musketkogels. En natuurlijk wat er straks nog uit de grond gehaald wordt. Want Vermaat wil de hulp inroepen van collega-amateurarcheologen om het hele terrein te onderzoeken.

Dat er nog meer te vinden is, daar is hij van overtuigd. Al waren het maar botten: "In de omgeving van de Schulenborg zijn meermalen geraamten in de grond gevonden." Vermaat verwacht echter hele andere zaken aan te treffen. "Weet je wat zo vreemd is", zegt hij. "Dat is dat er tot nu toe alleen nog maar koperen munten zijn aangetroffen.

Datum onbekend: zomer 1995

In oudheidskamer Erve Hofman, gevestigd in een goed bewaard gebleven boerderij uit de eeuw, werden vroeger markevergaderingen of holtspraken gehouden. De boerderij is één van de historische trekpleisters van Hellendoorn. Wellicht komt daarin de toekomst de reconstructie van het voormalig kasteel Schuilenburg bij. FOTO CARLO TER ELLEN

HELLENDOORN/NIJVERDAL

De gemeente Hellendoorn wil 46.000 gulden uit haar begrotingspotje 'onvoorzien' halen voor de aankoop van het terrein van het voormalig kasteel Schuilenburg. Daarnaast is de gemeente bereid hand- en spandiensten te verrichten bij oprichting van een stichting, die moet zorgen voor de uitvoer van de plannen. Dit staat in het voorstel dat woensdag door het college van burgemeester en wethouders wordt behandeld.

Met de investering wil de gemeente de grond veilig stellen met daarin de resten van kasteel Schuilenburg. Door het huidige agrarische gebruik van de grond worden de restanten van muren steeds verder beschadigd en door elkaar gegooid. Immers als gevolg van het ploegen treedt erosie op. De grond is in handen van agrariër Rönneboom en deze heeft al aangegeven dat hij bereid is te verkopen.

De aankoop is onderdeel van grootscheepse plannen omtrent het ontwikkelen van een toeristische attractie rond kasteel Schuilenburg: het reconstrueren van het voormalig landgoed. Het ontwikkelen van het kasteelterrein is dan de taak van de gemeente en de kinderboerderij, expositieruimte, horecagelegenheid en kanosteiger komen voor rekening van particulier Hendrik Boers.

Na het besluit van het college zal ook de monumentencommissie zich er eind augustus over buigen. „Vanuit mijn positie als voorzitter van de monumentencommissie sta ik er natuurlijk niet negatief tegenover", zegt de Hellendoornse wethouder Timmerhuis van ruimtelijke ordening, grondzaken en volkshuisvesting. „Vraag blijft natuurlijk echter altijd of er verder een politiek draagvlak voor te vinden valt. Met andere woorden: of er geld voor is. Maar als je iets veilig wilt stellen, dan moet je er ook iets voor doen.” De gemeente hoopt op steun van verschillende instanties, zowel wat betreft het geld als de expertise. Plan is bij het Waardevol Cultuur Landschap een subsidieaanvraag in te dienen voor de grondaankoop en tevens wil de gemeente samenwerken met de Rijksdienst voor Bodemonderzoek (ROB). De ROB heeft met het plan te maken omdat het een meldingsgebied betreft. Als er in een dergelijk gebied iets gebeurt, dan moet dat worden aangegeven bij de dienst. Zorg van de ROB is dat de archeologie zo min mogelijk wordt geschaad, „We willen geen financiële steun steken, in een langlopend project, maar we staan er niet negatief tegenover", aldus Arjan Bosman, assistent provinciaal archeoloog Overijssel van de ROB. „We proberen altijd de financiën bij dit soort projecten uit externe bronnen te halen, zoals projectontwikkelaars en gemeenten. Eén van de mogelijkheden zou kunnen zijn dat de gemeente een opgravingsbevoegdheid gaat geven. Ze mogen dan het graven voor hun eigen rekening nemen, maar daar zijn wel voorwaarden aan verbonden. Ze moeten dan een eigen depot inrichten en zelf een professionele archeoloog in dienst nemen. En dat laatste is heel erg duur, dus niet erg waarschijnlijk. We kennen wel projecten waarbij gebruik wordt gemaakt van een amateurarcheoloog. maar daar zijn we niet altijd even blij mee."

Grachten

Wel wil de ROB zeker medewerking verlenen aan een gecombineerd nader onderzoek in samenwerking met het waterschap Regge en Dinkel. De loop van de grachten is door het Regionaal Archeologisch Archiverings Project achterhaald, maar over het middenterrein waarop het kasteel heeft gestaan, is nog niet genoeg bekend. Eind van dit jaar wil het waterschap een begin maken met het afgraven van een deel van de Regge-oever, zodat de oorspronkelijke loop bloot kan worden gelegd. Beide activiteiten zouden mooi te combineren zijn. Het onderzoek moet in het najaar plaatsvinden. In ieder geldt dat wanneer de grond door de gemeente is aangekocht met een WCL-bijdrage, de overblijfselen van het oude kasteel voorlopig veilig zijn gesteld. Daarna kunnen de verschillende partijen in een stichting verder werken aan de uitwerking van de graafmogelijkheden en het reconstructieplan.

Dit is het vierde deel in serie over het kasteel Schuilenburg en de plannen om oude tijden te Hellendoorn te doen herleven.

Zaterdag 22 juli 1995

Nergens in Nederland zo'n rijkdom aan cultuurhistorische waarden binnen kilometer

Schuilenburg kan interessant park worden

HELLENDOORN/NIJVERDAL - Het terrein waar kasteel Schuilenburg nabij Hellendoorn heeft gestaan is van grote cultuurhistorische waarde. Tot die conclusie komt de stichting RAAP (Regionaal Archeologisch Archiverings Project), die begin dit jaar een bodemonderzoek heeft ingesteld. „ Volgens de heer Andrea van de RAAP is er in Nederland geen ander terrein dat een vergelijkbare rijkdom aan cultuurhistorische waarden heeft binnen een straal van één kilometer. Het terrein geeft de regio een bevolkingsgeschiedenis van op z'n minst 700 en mogelijk 900 jaar".

Dat staat te lezen in de ambtelijke voortgangsrapportage van de gemeente Hellendoorn over het toeristisch/recreatief steunpunt Schuilenburg aan de Regge. In de nota wordt aan het college van burgemeester en wethouders voorgesteld geld beschikbaar te stellen voor de benodigde grond aankopen om het project van de grond te krijgen.

De heer Hendriks Boers aan de Schuilenburgerweg woont in een bouwhuis van het niet meer bestaande kasteel Schuilenburg. Hij heeft enige jaren geleden ideeën ontwikkeld om deze historische plek vlak bij de Regge een toeristische en cultuurhistorische invulling te geven. Er zou een expositieruimte moeten komen waarin opgravingen worden tentoongesteld en een overzicht wordt geven van de historie van het kasteel, dat waarschijnlijk al in 12e eeuw is gebouwd en later de 15e eeuw is herbouwd. Het kasteel lag eeuwen geleden op een belangrijke route van wegen en waterwegen tussen Holland het Duitse achterland (de Amsterdam-Hamburg).

Positief

Ook poneerde Hendriks Boers ideeën voor het inrichten van een klein restaurant, een kano-aanlegsteiger en kinderboerderij. Vorig jaar stelde de gemeente zich in principe positief op. Wel wilde de gemeente zekerheid dat er in de grond daadwerkelijk nog iets terug te vinden is van het kasteel Schuilenburg.

De bodemonderzoeken die inmiddels hebben plaatsgehad, hebben een schat aan vondsten opgeleverd. Onder anderen de Nijverdaller H. Vermaat heeft heel wat in de bovenste 40 centimeter grond. Musketkogels, lakstempels,

Hendriks Boers heeft een plan ingediend om het terrein Schuilenburg geheel te reconstrueren. Daarbij zouden het vroegere tracé van de Twentseweg, de gracht en Molenbeek, een kademuur van het kasteel, een bouwhuis, watermolens en de bruggen over de gracht en de Molenbeek gereconstrueerd moeten worden. Ook een kano-aanlegsteiger in de Regge zou er moeten komen en mogelijkheden voor natuurontwikkeling rond de teruggevonden kademuren van het kasteel.

„Bij de realisering van dit plan ontstaat op deze locatie een leuk park", zo wordt vastgesteld de ambtelijke nota voor het college. Indien alles uitgevoerd zou worden, is een bedrag van zo'n drie ton nodig. In de nota wordt gesteld dat alles in één keer realiseren niet mogelijk zal blijken. Maar een investering „die minimaal noodzakelijk is om het steunpunt Schuilenburg aan de Regge een kans te geven tot ontwikkeling te komen" zijn de kosten van de aankoop van de benodigde gronden (92.000 gulden) en de reconstructie van de Twentseweg (15.000 gulden).

Er wordt van uitgegaan dat subsidies van de rijksoverheid ruim de helft van het budget beschikbaar komt. Dat betekent dat de gemeente Hellendoorn 46.000 gulden zou moeten bijdragen. Volgends de nota is dat verantwoord. „Met name het behoud van een stukje gemeentelijk cultureel erfgoed". In de nota wordt erop gewezen dat de gemeente bij het vaststellen van het bestemmingsplan Buitengebied eerder jaar het gebied Schuilenburg al heeft aangeduid als „recreatief steunpunt". Het college van B en W buigt zich begin augustus over de kwestie.

Dinsdag 25 juli 1995

Expositie in hal Hellendoorns gemeentehuis met allerlei archeologische vondsten

„Kasteel Schuilenburg was'n echt roversnest"

Henk Vermaat laat een bijl die voorzien is van een stempel van de huissmid van Schuilenburg. FOTO VINCENT WILKE

NIJVERDAL -„Je zal op je kop krijgen", zegt Henk Vermaat, terwijl hij naar een oude kanonskogel in een vitrinekast in het Hellendoornse raadhuis in Nijverdal wijst. Vanaf vandaag is hier een kleine expositie ingericht met allerlei voorwerpen die Vermaat de afgelopen jaren heeft opgegraven op het terrein waar vroeger kasteel Schuilenburg heeft gestaan.

Met medewerking van grondeigenaar F. Runneboom graaft Vermaat al twee jaar naar voorwerpen, die meer kunnen vertellen over de geschiedenis van dit verdwenen kasteel. Uit de archeologische vondsten blijkt volgens Vermaat in elk geval dat de heren van Schuilenburg „beslist geen lieverdjes" zijn geweest.

„Dat kun je zien aan de talloze kanons- en geweerkogels die Vermaat daar gevonden zijn. Behalve kogels sieren ook andere gebruiksvoorwerpen uit vervlogen tijden de vitrinekast in de hal van het raadhuis. Een zakhorloge uit de achttiende eeuw met de bijbehorende sleuteltjes om het horloge op te winden, een grafplaat en bijlen voorzien van stempels

Vermaat: Vroeger zette een smid zijn stempel op de voorwerpen die hij smeedde. De bijlen die hier te bezichtigen zijn, zijn naar alle waarschijnlijkheid voorzien van een stempel van de huissmid van de huissmid van Schuilenburg. Ze zijn vlak bij de Regge gevonden. De metaaldetector geeft aan dat daar veel metaal moet liggen, daar heeft dus naar alle waarschijnlijkheid een smederij gestaan".

Over het oude kasteel doen steeds allerlei wilde verhalen de ronde. Het roversnest spreekt nog immer tot veler verbeelding. Zo zijn er de verhalen over een graf wat er nog ligt. We hebben wel een grafplaatje gevonden, maar het' graf ontbreek elk spoor. Het zijn erg vaak opgeklopte verhalen. Ook wordt steeds gesproken over onderaardse gangen van Schuilenburg naar Hellendoorn; Dat is moeilijk na te gaan maar de onderaardse gewelven van Schuilenburg zijn er nog wel. Die hebben we met een speciale detector weten te localiseren. Als in de nabije toekomst in deze onderaardse gewelven en oude grachten wordt gegraven zullen deze mysteries wellicht ook ontrafeld worden”. Aldus Vermaat.

Woensdag 2 augustus 1995

Schuilenburg

HELLENDOORN - B en W van Hellendoorn zien het opzetten van een recreatief steunpunt bij de Regge - op de plaats waar in vroege eeuwen kasteel Schuilenburg stond) helemaal zitten. Dit zei loco-burgemeester A.B.J. Timmerhuis gistermorgen, nadat het college zich over de voortgangsreportage met betrekking tot de plannen van Hendrik Boers had gebogen. B en W vinden het een goede zaak dat het behoud van een dit cultuur-historische 'erfgoed' kan worden gecombineerd met het ontwikkelen van een toeristische trekpleister.

De voortgangsrapportage wordt binnenkort behandeld door de monumentencommissie en de raadscommissie economische zaken. Nadat de bevindingen en opmerkingen uit deze commissies zijn verwerkt, willen B en W met Boers bindende afspraken gaan maken over het gebruik en de ontsluiting van het voormalige kasteelterrein; de reconstructie van de Twentseweg en de aanleg van parkeerfaciliteiten en een kano-aanlegsteiger.

Afhankelijk van de eindresultaten van deze onderhandelingen, zal het college bekijken of de gemeenteraad een krediet voor de aankoop van de grond moet worden gevraagd en eventueel moet worden geholpen bij het oprichten van een stichting, die dit toeristisch-recreatief steunpunt moet gaan beheren.

Vrijdag 29 mei 1995

Onderzoek met wichelroede geeft plaats funderingen nauwkeurig aan

“Overblijfselen Schuilenburg blootleggen”

HELLENDOORN – Geraamtes worden hier al lang niet meer gevonden, wel scherven van potjes, keien, bronzen sleutels en andere zaken. Op de plaats waar ooit het trotste kasteel Schuilenburg stond, liggen nu slechts nog de met zand bedekte resten. "Die overblijfselen moeten uit de grond worden gehaald. Er zit nog zoveel in de bodem dat het zonde is om dat niet op te graven", luidt de mening van Harry Boers. Hij bewoont het bouwhuis dat nu op de plek staat waar ooit kasteel Schuilenburg stond. Samen met de Hellendoornse gemeenteambtenaar Cees Otterlee (red.: Ortelee) maakt hij al tijden plannen om de resten van kasteel Schuilenburg op te laten graven. Boers wil de oude schuur tot restaurant laten verbouwen en hier verder een kinderboerderij en een klein museum realiseren, waar de historie van Schuilenburg uit de doeken. wordt gedaan. ,,Het wordt geen grote toeristische attractie, het moet gewoon leuk zijn om hier even rond te kijken. Bij verschillende opgravingen is al genoeg boven water gekomen (pijpen, zwaarden, beeldjes en stukken van de fundering) om het museumpje te kunnen inrichten", vertelt Otterlee. Volgens Boers en Otterlee moet er overigens snel iets gebeuren, daar de resten van het kasteel "worden bedreigd". Boers: "Een groot deel van de funderingen ligt onder een stuk bouwland. Als daar jaar in, jaar uit mais wordt verbouwd, duurt het niet lang meer voordat de funderingen door het ploegen vernietigd worden. Dat mag gewoon niet gebeuren". De duidelijke lichte vlekken in deze akker laten vermoedelijk zien waar vroeger de toren van het kasteel heeft gestaan.

Wichelroede

Achter het bouwhuis zijn al resten van de fundering opgegraven. "Het ligt allemaal vlak onder de oppervlakte. We hebben een echo-onderzoek laten doen om de precieze ligging van de fundamenten de achterhalen. Onlangs hebben we iemand van de Twentse Academie laten zoeken met een wichelroede. Daar wordt weliswaar wat lacherig over gedaan, maar de resten van de fundering zaten wel precies op de plekken - die de wichelaar aangaf. Hij heeft tevens de juiste locatie gevonden van het oude bouwhuis ende drie tolhuisjes of schuren, waar de knechten sliepen en spullen werden opgeslagen. Bovendien nu een computertekening laten maken, waarop duidelijk de contouren van de fundamenten te zien zijn. Er zijn aanwijzingen genoeg om met graven te kunnen beginnen", vindt Boers.

Otterlee: "Wat hier in de bodem zit is van groot cultuurhistorisch belang. Waar vroeger Schuilenburg stond, liepen belangrijke verkeersaders. Het kasteel nam dus een belangrijke plek in onze historie in. We zijn nu druk bezig om met gemeente en provincie te zoeken naar financiële middelen.

Voor 1 oktober moeten we plan inleveren en wordt bekeken of we naar aanleiding daarvan in aanmerking komen voor subsidie. Tevens worden de mogelijkheden onderzocht om er een project van te maken voor een universiteit. Dat kan voor veel studenten heel interessant zijn".

Datum onbekend: najaar 1995-1

Voormalig kasteel Schuilenburg: toeristische attractie van formaat .

Te mooi om niets mee te doen'

door Lydia Tacx

HELLENDOORN/NIJVERDAL.

Hij banjert met stevige passen over zijn terrein heen en vertelt met groot enthousiasme wat het zou kunnen worden. Het staat Harrie Hendriks Boers helder voor ogen: het reconstrueren van het vroegere landgoed Schuilenburg. Met een dergelijk project krijgen we een toeristische attractie van formaat In Hellendoorn aldus Henriks Boers.

In het aangrenzende perceel zitten de vroegere contouren nog in de grond, Dat is onlangs aangetoond door het onderzoek van het Regionaal Archeologisch Archiverings Project (RAAP) uit Amsterdam.

De gemeente wil deze grond aankopen en hoopt daarnaast op subsidie van het Waardevol Cultuur Landschap. Hendriks Boers is zelf eigenaar van het boerderijcomplex, een aantal bijgebouwen van het vroegere landgoed. De daken van de gebouwen zijn bedekt met riet en pannen. De pannen gaan deels schuil onder een laag mos. De luiken van de Saksische boerderij en het Bouwhuis waren vroeger, net als de andere in de omgeving staande boerderijen, herkenbaar aan de rood-witte zandlopers.

De boerderij is al sinds 1972 een Rijksmonument en over een paar jaar zullen de kleurige luiken het pand weer sieren. Ook bevinden zich op het land van Hendriks Boers de oude grachtmuren. Deze heeft hij inmiddels voor een deel blootgelegd.

Hendriks Boers wil het vroegere Schuilenburg visualiseren door het herstellen van de oude grachten, de molenbeek, de oude Reggeloop langs het kasteel met een kano-aanlegplaats, het tracé van de vroegere Twentseweg en het grondplan van het kasteel. Ook speelt hij met de gedachte aan een kinderboerderij, als aanvulling van het recreatieproject.

In een latere fase zou de watermolen kunnen worden herbouwd. De gemeente Hellendoorn zou het kasteelterrein onder handen moeten nemen en Hendriks Boers maakt van de wagenschuur een educatief centrum annex horecagelegenheid.

Het mooiste zou zijn wanneer de gemeente in het plan zou willen investeren. Er zijn verschillende instanties waar we geld zouden kunnen krijgen voor het plan. Ik denk aan het Waardevol Cultuur Landschap, het toeristisch, recreatief ontwikkelingsplan Overijssel en het gemeentelijk toeristisch fonds, uiteindelijke uitvoering en exploitatie zouden in handen moeten komen van een aparte stichting, waarin de verschillende partijen deelnemen: de gemeente, een historisch vereniging, plaatselijke historici en ikzelf." vindt Hendriks Boers.

Hij schat dat het herinrichten van de kasteelgrond de gemeente ongeveer 250.000 gulden gaat kosten. Hierbij is de aankoop van de grond waarop Schuilenburg gestaan heeft inbegrepen. De verbouw van de wagenschuur tot expositieruimte en horecagelegenheid en de bouw de kinderboerderij wil Hendriks Boers voor eigen rekening nemen.

De inkomsten zouden kunnen komen uit entreegelden en de verkoop van artikelen die betrekking hebben op Schuilenburg, zoals pentekeningen. Overige inkomsten kunnen donaties en sponsorgelden zijn. Uitgangspunt voor het hele project is de cultuur-historische waarde van het kasteelterrein.

„De locatie van Schuilenburg heeft potentieel een hoge waarde. Het is centraal gelegen in een net van wegen, fietspaden en een vaarroute. Daarnaast is de geschiedenis van Hellendoorn onlosmakelijk verbonden met Schuilenburg. Bij een goede ontwikkeling kan het dan ook een zeer belangrijk aspect zijn in het recreatieve produkt van Hellendoorn", besluit Hendriks Boers. „Het is nu wachten op de gemeente die de grond moet aankopen en we moeten een stichting vormen. Maar hoe dan ook, er moet iets mee gebeuren. Het is te mooi om niets mee te doen."

Dit is het derde deel in een serie over kasteel Schuilenburg en de plannen om oude tijden in Hellendoorn te doen herleven.

Adverenties

Courant van het Departement der Monden van den IJssel en Oprechte Haarlemse courant Uitgave: 27-08-1811 en 10-10-1811

Men is voornemens op op Dinsdag den eerften October aanftaande, des morgens om elf uuren. ten Huize van de Weduwe PODT te Hellendoorn. in het departement van de Monden van den Isfel, te doen inzetten en op den vijftienden dier maand October, ter zelfde uur en plaats publiek aan de meestbiedende te verkopen :

De van ouds Riddermatige Havefathe DEN DAM. gelegen by hetzelve Dorp Hellendoorn aan de Rivier de Regge, kort by den Schuilenburg en de groote Postweg Zwolte op Duitsland waarop een zeer logeabel Heeren HUIS. gefchikt voor Zomer en Winterverblyf. .voorts BOUWHUIS waarin TUINMANSWONING, PAARDEN BEESTESTAL, en dan noch een byzondere PAARDENSTAL en KOETSHUIS, vorders excelente en met allerlei Vruchtbomen beplante HOVEN en BOOMGAARD, uitgeftrekte PLANTAGIEN, AKKERBOSSCHEN en VISSCHERYEN. vyf BOEREN ERVEN en acht KATERSTEDEN, en dan noch diverfe, of in eigen gebruik, of in byzonder verpacht zynde LANDERYEN.

Dit Parceel is ook inmiddels uit de band te koop, kunnende men zich dienaangaande en tot het bekomen van informatien met vrachtvrye brieven addresferen aan den Eigenaar, den Heer D. VAN DER WYCK tot den Dam te Deventer.

Provinciale en Zwolsche Courant Overijssel Uitgave: 02-10-1846

De COMMISSIE tot VERDELING der DAMMARKE, in de Gemeente Hellendoorn en den Ham, Provincie Overijssel, presenteerd UIT DE HAND TE KOOP:

Eene oppervlakte van p. m. 250 Bunder HEIDEGROND, gelegen in de Gemeente HELLENDOORN, aan de Oude Postweg van ZWOLLE naar ALMELO, op een kwartier uur afstand van het Dorp HELLENDOORN, en een half uur van de Rivier DE REGGE.

Hierop reflecterenden gelieven zich te adresseren vóór den 15den November 1846, bij den Notaris G. KLUVERS te Hellendoorn of bij J. PODT op den Schuilenburg in genoemde Gemeente, door welken deswege alle inlichtingen zullen gegeven worden.

Provinciale en Zwolsche Courant Overijssel Uitgave: 12-02-1850

De BURGEMEESTER der Gemeente HELLENDOORN,

Brengt ter kennisse, dat ten gevolge van het gedeeltelijk wegspoelen der GROOTE of SCHUTSTALBRUG aan den Schuilenburg, op den avond van den 3den dezer, de passage van den Ham naar het Kerkdorp over die bruggen is gestremd, en thans moet genomen worden door de Buurschap Marle, Hu1zen, over de Hellendoornsche brug, in den weg van Rijssen.

NIJVERDAL, den 4 Februarij 1850.

De Burgemeester voornoemd,

ROBt. CAMPBELL.

Oprechte Haarlemse Courant Uitgave: 14-07-1853

BELANGRIJKE

OPENBARE VERKOOP.

Ten overstaan van den Notaris G. KLUVERS te Hellendoorn, zullen op Donderdag den 21^sten Julij 1853, des voormiddags ten tien uur, voor Inzate, en op Donderdag den 4^den Augustus daaraanvolgende, voor Toeslag worden geveild ten huize van den Kastelein van Beest, op den Schuilenburg onder Hellendoorn .

7 B O E R E N ERVEN

EN EENE

BROODBAKKERIJ

bestaande behalve de GEBOUWEN , in

ruim 60 Bunders BOUWLAND

,, 78 Bunder, HOOI-, WEI- en GROENLAND,

,, 6 Bunders BOSCHGROND, en

,, 123 Bunders HEIDEGRROND.

meerendeels aan- en bij elkander gelegen en behoorende tot de Haveznthe DEN SCHUILENBURG, in de Gemeente Hellendoorn, Provincie Overijsel , met de daaraan verbondene Regten van Jagt, en Visscherij en het Regt van Collatie voor ½ gedeelte.

De Veiling zal eerst in Percelen, daarna in Colommen , en eindelijk in Massa geschieden.

Nadere informatiën ten Kantore van voormelden Notaris, terwijl de aanwijzing zal geschieden door JAN PODT, op den Schuilenburg.

Voorts zullen op den dag der finale Veiling, des voormiddags te 9 uur, terzelfder plaatse worden verkocht:

Onderscheidene Percelen op voormelde Erven op stam staande zware

E I K E N B O O M E N.

Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant; staats-, handels- nieuws- en advertentieblad Uitgave: 21-09-1869

De notaris G. Kluvers te Hellendoorn zal op Maandag den 28 Junij 1869, des voormiddags te elf uur, ten huize van G. B. HARBERS, in het dorp Hellendoorn, publiek doen inzetten en de 12 Julij daarop volgenden finaal verkoopen:

Een Wind-, Koorn- en Pelmolen,

staande op de Schuilenburg, gemeente Hellendoorn, sectie H no. 78, groot 9 roeden 20 ellen. Te aanvaarden dadelijk na de toewijzing.

Nadere informatiën te bekomen ten kantore van gemelden Notaris.

Twentsche Courant Uitgave: 30-03-1872

De Notaris G. KLUVERS te Hellendoorn zal op Woensdag den 3^den April 1872, des voormiddags te elf uur, ten huize van den kastelein G. B. HARBERS te Hellendoorn, publiek verkoopen:

De afbraak van een huis,

twee schuren en twee schapenschotten, staande op den Schuilenburg onder Hellendoorn.

Provinciale en Zwolsche Courant Uitgave: 22-11-1879

UIT DE HAND TE KOOP

Een voor weinige jaren nieuw gebouwde, goed onderhouden en welbeklante

windkoornmolen,

met twee paar MAAL- en een paar PELSTEENEN, staande te Schuilenburg, bij Hellendoorn. Men vervoege zich bij den Molenaar te Schuilenburg.

Provinciale en Zwolsche Courant Uitgave: 24-06-1881

De Notaris SPITZEN zal op Maandag den 4 Juli, 's namiddags om 3 uur, ten huize van den kastelein NIJKAMP te Hellendoorn,

VERKOOPEN :

Een katerstede in Hulzen onder Hellendoorn, bestaande in huis met bijgelegen weide-, hooi-, bouwland, schadden- en plaggengrond, te zamen groot p. m. 18 bunders, in perceelen en massa. Aanwijzer de eigenaar en bewoner Alb. Rensen. Staande bij inzate op f 2428.

Den goed onderhouden en welbeklanten korenmolen te Schuilenburg bij de Regge onder Hellendoorn met 2 paar maal- en 1 paar pelsteenen en bijgelegen grond, groot 9.20 ellen. Staande op f 1100.

Inlichting bij den eigenaar Van der Slechte. Aanvaarding 1 Aug. of vroeger.

Utrechtsch provinciaal en stedelijk dagblad Uitgave: 24-09-1882

Mr. A. J. VAN RIEMSDIJK, Notaris te Hellendoorn, maakt bekend, dat boerenplaatsen, losse landerijen, heidegronden en jachtvelden, behoorende tot de aloude Havezathe

„DE SCHULENBURG,"

zijn ingezet en met de verhoogingen thans staan als volgt:

										Transportere		f	36730,-
Perc.	1	de bakkerij		op	f	1750,-		11	weil. bij Brukkelaar		op	f	200,-	(stond voorheen voor Schuilenburgerweg 33)
,,	2	het erve	Hannes	,,	,,	6200,-	Perc.	12	het Straters		,,	,,	326,-	(stond voorheen bij de inrit naar Schuilenburgerweg 31)
,,	3	,,	Bouwhuis	,,		5200,-	,,	13	idem		,,	,,	100,-	(Schuilenburgerweg 52-54)
,,	4	,,	Goos	,,	,,	3630,-	,,	14	de helft v.d. Tatum		,,	,,	135,-	(stond vóór Schuilenburgerweg 44a)
,,	5	,,	Imhof	,,		5300,-	,,	15	dennenb. bij Bentert		,,	,,	510,-	(Schuilenburgerweg 48)
,,	6	,,	Veldhuis	,,	,,	6200,-	,,	16	idem bij Goos		,,	,,	650,-	(ook wel 'Vels': Schuilenburgerweg 31)
,,	7	,,	Holsener	,,		7500,-	,,	17	de zitbanken in de Hervormde kerk					(Schuilenburgerweg 46)
,,	8	Imhofsboschje		,,	,,	300,-	,,		te Hellendoorn enz.		,,	,,	300,-
,,	9	hakhout "de Haar"		,,		550,-				Te zamen		f	38951,-
,,	10	het aardappelenbeldje.		,,		100,-
			Transporte		f	36730,-

dat de op 26 September jl. publiek verkochte boomen hebben opgebracht f 2038,50

en dat de finale veiling blijft bepaald op Dinsdag den 3en October 1882, des voormiddags te 11 uur, ten huize van den kastelein G. B. HARBERS te Hellendoorn.

Bovenstaande perceelen hebben over de tien jaren 1871—1881, na aftrek van alle kosten, zuiver opgebracht f 22,235, waarvan de rekeningen en bescheiden ter inzage liggen ten huize van den Heer JAN STOKKERS te Hellendoorn en ten kantore van den Makelaar J. H. BRINKMAN in de Zijlstraat te Haarlem.

Provinciale en Zwolsche Courant Uitgave: 24-08-1883

Te huur twee boerenerven,

gelegen op den Schuilenburg, bij en aan de rivier de Regge, nabij het dorp Hellendoorn, ten eerste het erve IMHOF (Zie hiervoor), bij en aan elkander gelegen, bestaande uit ongeveer hectare gras en 8¹/₄ hectare bouwgrond, en het erve GOOS (Zie hiervoor), groot ongeveer 10 hectare gras en ruim 7½ hectare bouwgrond.

Aanvaarding van het erve Imhof 22 Febr. 1884 en het erve Goos dadelijk.

Informatien bij J. W. v. D. BELT aan den Elerberg, gemeente Hellendoorn.

Provinciale en Zwolsche Courant Uitgave: 02-03-1896

BEKENDMAKING

De Burgemeester van Hellendoorn maakt bekend, dat het verkeer over en door de brug over de Regge op de Schuilenburg zal zijn afgesloten VOER- en VAARTUIGEN gedurende 2, 3 en 4 Maart e.k.

HELLENDOORN, 29 Februari 1896.

De Burgemeester voornoemd,

A. J. VAN RIEMSDIJK, weth., l. B.

Provinciale en Zwolsche Courant Uitgave: 04-05-1896

Waterschap „de Regge".

AANBESTEDING.

Op Woensdag den 13 Mei 1896, des namiddags ten 1 ure, zal onder nadere goedkeuring van het Hoofdbestuur van het Waterschap „de Regge" op het bureau van het Waterschap, Groote Straat, Nieuwe Eind te Almelo, worden aanbesteed:

Het Maken van een regelmatig rivierbed op een gedeelte van De Regge beneden Schuilenburg (Bestek No. 8).

Raming f 27000

Nieuws van de Dag Uitgave: 18-06-1903

Burg. en Wetb. der gemeente Hellendoorn hebben aanbesteed het bouwen van eene ijzeren brug met steenen landhoofden over de Beneden-Regge bij Schuilenburg. Laagste inschrijver was de Heer W. F. Staal, voor f 6190.

Provinciale en Zwolsche Courant Uitgave: 12-08-1911

Mr. A. J. VAN RIEMSDIJK, Notaris te Hellendoorn, bericht, dat het boerenerve „De Boterschotel"

gelegen te Schuilenburg, gemeente Hellendoorn, nabij de Regge, groot 35 H.A. 94 A. 96 cA. en 4 zitplaatsen in de Hervormde Kerk te Hellendoorn, ten verzoeke van de erven JAN RUTGERS, zijn ingezet en thans staan op:

(onduidelijk is waar dat erf lag, maar vermoedelijk is dat een andere naam voor ‘Rutgers aan de kolk’ of ‘Rutgers aan de brug’ ofwel nu Schuilenburgerweg 37, omdat Jan Rutgers het verkoopt en de beschrijving van de locatie klopt)

Het erve "de Boterschotel"
Perc.	1	f	3300,-	Perc.	2	f	700,-
,,	3	,,	640,-	,,	4	,,	650,-
,,	5	,,	900,-	,,	6	,,	560,-
,,	7	,,	900,-	,,	8	,,	260,-
	9	,,	725,-	,,	10	,,	675,-
	11	,,	125,-	,,	12	,,	525,-
	13	,,	250,-	,,	14	,,	250,-
	15	,,	40,-	,,	16	,,	60,-
	17	,,	2,-	,,	18	,,	25,-
	19	,,	2,-	,,	20	,,	1,-
	21	,,	7,-	,,	22	,,	75,-
	23	,,	50,-	,,	24	,,	2,-
	25	,,	25,-	,,	26	,,	16,-
	27	,,	1,-	,,	28	,,	12,-
4 Zitplaatsen i/d Herv. Kerkte Hellendoorn
	29	,,	70,-	,,	30	,,	60,-
	31	,,	55,-	,,	32	,,	55,-

De toeslag blijft bepaald op Woensdag 16 Augustus 1911, des voormiddags 11 uur, ten huize van H. HISSINK te Hellendoorn.

Na afloop zal nog worden verkocht een

Karnmolen met toebehooren,

staande in het huis op perc. 1.

Aanwijzer A. EEKTIMMERMAN op de Boterschotel'.

Overijsselsch Dagblad Uitgave: 20-04-1929

Notaris WIJNKES te Hellendoorn bericht dat volgende onroerende goederen zijn ingezet :

I. Voor de Wed. G. J. Kroeze en Fred. Kamphuis te Eelen. Perc. 1 weiland groot ±1 H.A. 67 A. 60 cA op f 500; perc. 2 weiland groot ± 1 H.A. 15 A. 30 cA. op f 650. De perc, 1 en 2 zijn aaneengelegen nabij den harden weg Hellendoorn-Daarlerveen op den Schuilenburg nabij Nijentap.

(Nijentap was een landbouwer te/nabij Schuilenburg. De kranten verschillen hier van berichtgeving. Op basis van de berichtgeving in 1926 over hoog water en de aanleg van een noodweg naar dit erf lijkt dit de locatie van Erve Nijenhorst te zijn geweest. Dat lag op een geïsoleerd liggend kopje in het Reggedal en het eerste deel van de naam is gelijk)

II. Voor J. Blikmans te Overwater: Het vruchtbare erve Boerkamp, gelegen te Overwater nabij Nijverdal en Hellendoorn perc. 3 huis, schuren weiland en bouwland groot 2 H.A. 4 A. 40 cA. op f 2900; perc. 4 weiland groot ±1 H.A. 30 A. op f 1700

De toeslag blijft bepaald op Dinsdag 23 April 1929 des avonds 7 uur in het Hotel „Moddejonge" te Nijverdal.

Notaris en verkoopers geven inlichtingen.

Ga terug naar Home